این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، جلد ۴۱، شماره ۳، صفحات ۳۹۳-۴۱۰
عنوان فارسی بررسی نقش گیاهان دارویی مرتعی در بهبود معیشت خانوارهای روستایی بخش سارال شهرستان دیواندره: اهمیت، مشکلات و راهکارها
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: در سال‌های اخیر برداشت گیاهان دارویی از مراتع در منطقه سارال شهرستان دیواندره در استان کردستان به عنوان یک راهبرد تأمین معیشت رو به گسترش است. با وجود تأثیر این کار بر معیشت خانوارهای روستایی، در حال حاضر هیچ شناخت و درک درستی نسبت به میزان اثرگذاری این فعالیت بر معیشت خانوارهای روستایی ذینفع و مشکلات پیش روی آن وجود ندارد. ازاین‌رو، هدف اصلی این تحقیق از یکسو تعیین میزان اثرگذاری این فعالیت بر معیشت خانوارهای روستایی و از سوی دیگر بررسی مشکلات پیش روی برداشت گیاهان دارویی مرتعی در این بخش است تا ضمن بررسی این موضوع، مهمترین رویکردهای آینده در این مورد نیز شناسایی شوند.
مواد و روش‌ها: این پژوهش از نوع تحقیقات پیمایشی بود و جامعه آماری آن را کل خانوارهای روستایی در بخش سارال شهرستان دیواندره به تعداد 2519 خانوار تشکیل دادند که 206 سرپرست خانوار با استفاده از فرمول کوکران به روش تصادفی طبقه‌ای با انتساب متناسب انتخاب شدند. داده‌های مورد نیاز از این بهره‌برداران با استفاده از پرسش‌نامه جمع‌آوری شد. روایی و پایایی پرسش‌نامه به ترتیب با استفاده از نظر کارشناسان و ضریب آلفای کرونباخ بررسی گردید. مقادیر آلفای کرونباخ بالاتر از مقدار آستانه‌ای 0.70 به‌‌ دست آمد که نشان می‌‌دهد ابزار اندازه‌‌گیری متغیرها از پایایی لازم برخوردار بوده است. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها به صورت توصیفی با شاخص میانگین و ضریب تغییرات انجام شد.
نتایج: یافته‌ها در بخش آمار توصیفی نشان داد که 70 درصد از بهره‌برداران متوسط سن 35 سال داشتند. میانگین سابقه برداشت گیاهان دارویی از مراتع این افراد، 4.65 سال بود. بیشترین نحوه فروش گیاهان دارویی، فروش نقدی به واسطه‌ها با 43.5 درصد بود. نتایج رتبه‌بندی میزان برداشت گیاهان دارویی از مراتع نشان داد که گیاهان کما، آویشن و پونه دارای بیشترین میزان برداشت و بومادران، علف چای و مریم گلی دارای کمترین رتبه بودند. در ضمن، از نظر شاخص میانگین درآمدزایی (هزار ریال در لیتر یا کیلوگرم فراورده) گیاهان خاکشیر (1097.60)، آویشن (794.89) و پونه (506.99) دارای بیشترین سهم و گیاهان کاسنی (240.93)، بومادران (214.19) و مریم گلی (117.53) دارای کمترین سهم بودند. براساس نتایج، اولویت‌بندی مشکلات برداشت گیاهان دارویی از مراتع بخش سارال نشان داد که «مشکلات و نیازهای اقتصادی و معیشتی مردم که منجر به برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی شده است»، «از بین رفتن برخی از گونه‌های گیاهی دارویی منطقه در نتیجه برداشت بی‌رویه» و «تکیه بر انگیزه‌ها و ظرفیت مردم محلی برای جلوگیری از برداشت گیاهان دارویی توسط افراد غیربومی» ازجمله گویه‌‌هایی هستند که اولویت اول تا سوم را به خود اختصاص داده‌‌اند. همچنین، نتایج اولویت‌‌بندی ادراک بهره‌برداران نسبت به راهکارهای بهبود معیشت خانوارهای روستایی با تأکید بر برداشت گیاهان دارویی نشان داد که به ترتیب گویه‌‌های «توسعه تشکل‌های مردمی‌ مانند شرکت‌های تعاونی و سازمان‌های مردم‌نهاد و غیر دولتی»، ‌«گسترش آموزش‌های عمومی‌ در زمینه لزوم حفاظت از منابع طبیعی به عنوان یک سرمایه ملی و همگانی در زمان برداشت گیاهان دارویی» و «واگذاری موضوع نظارت بر برداشت گیاهان دارویی به جامعه محلی با هدف محدود و ساختارمند نمودن»، به عنوان مهمترین راهکارهای بهبود معیشت خانوارهای روستایی با تأکید بر برداشت گیاهان دارویی مطرح شدند.
نتیجه‌گیری: با توجه به یافته‌ها می‌توان گفت که برداشت گیاهان دارویی در بخش سارال در فصل بهار تأثیر زیادی بر معیشت خانوارها ندارد. به‌طوری‌که عدم آموزش و شناخت روش‌های برداشت و برداشت بی‌رویه، اثرهای منفی بیشتری نسبت به مثبت آن دارد. بررسی راهکارهای بهبود معیشت روستاییان نشان داد که توسعه شرکت‌های تعاونی و سازمان‌های مردم‌نهاد، گسترش آموزش‌های عمومی برای حفاظت از منابع طبیعی و واگذاری نظارت بر برداشت به جامعه محلی از مهمترین راهکارها برای بهبود معیشت روستاییان است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله معیشت روستایی،گیاهان دارویی مرتعی،خانوارهای روستایی،بخش سارال،
عنوان انگلیسی The role of medicinal wild plants in enhancing rural livelihoods in Saral District, Divandarreh county: Importance, challenges, and solutions
چکیده انگلیسی مقاله     Background and Objective: In recent years, the collection of medicinal plants from rangelands in the Saral region of Divandarreh County, Kurdistan Province, has become an increasingly important livelihood strategy for rural communities. Although this activity contributes to household income, there remains a limited and often unclear understanding of its actual impact on the livelihoods of beneficiary households, as well as the challenges they encounter. Therefore, the main objective of this study is to assess the extent of the activity’s impact on rural livelihoods and to identify the key challenges associated with medicinal plant collection in the region, to propose appropriate strategies for sustainable development in this sector.
Methodology: This research employed a survey-based approach, with the statistical population comprising all rural households in the Saral region of Divandarreh County, totaling 2,519 households. Using Cochran's formula, a sample of 206 household heads was selected through stratified random sampling with proportional allocation. Data was collected from these beneficiaries using structured questionnaires. The validity of the questionnaire was confirmed through expert review, while its reliability was assessed using Cronbach’s alpha coefficient. Coefficients exceeding the 0.70 threshold indicated that the measurement tools used for the study variables were sufficiently reliable. Descriptive data analysis was conducted using mean values and the coefficient of variation.
Results: Descriptive statistical findings showed that 70% of the beneficiaries had an average age of 35 years, and their average experience in harvesting medicinal plants from rangelands was 4.65 years. The most common sales method was cash transactions with intermediaries, accounting for 43.5% of the total sales. In terms of harvest frequency, the top three medicinal plants collected were Ferula spp. (Kama), Thymus spp. (Avishan), and Mentha pulegium (Pooneh), while Achillea millefolium (Gole Maraneh), Hypericum perforatum (Alaf Chy) and Salvia officinalis (Maryam Gloe) were among the least harvested. Regarding income-generating potential (measured in thousand rials per liter or kilogram of product), Descurainia Sophia (1,097.60), Thymus spp. (794.89), and Mentha pulegium (506.99) had the highest average values, whereas Cichorium intybus (240.93), Achillea millefolium (214.19), and Salvia officinalis (117.53) had the lowest. The prioritization of challenges related to medicinal plant collection in the Saral region identified the following as the most pressing issues: (1) economic and livelihood pressures leading to overharvesting, (2) the risk of extinction of certain medicinal plant species due to excessive harvesting, and (3) reliance on local community motivation to prevent harvesting by non-local individuals. Moreover, beneficiaries' prioritization of strategies to enhance rural livelihoods, through sustainable medicinal plant collection, highlighted three key approaches: (1) developing grassroots organizations such as cooperatives and NGOs; (2) expanding public education on the importance of conserving natural resources as national and communal assets during collection; and (3) delegating oversight of medicinal plant collection to local communities to enable structured and limited resource management.
Conclusion: Based on the findings, it can be concluded that the springtime collection of medicinal plants in the Saral region has a limited positive impact on household livelihoods. The absence of proper training and awareness regarding sustainable harvesting methods, combined with the issue of overharvesting, has resulted in negative consequences that outweigh the potential benefits. The analysis of livelihood improvement strategies revealed that the most critical approaches include the development of cooperatives and NGOs, the expansion of public education focused on protecting natural resources, and the delegation of oversight for medicinal plant collection to local communities. These strategies are essential for enhancing the sustainability of medicinal plant harvesting and improving rural livelihoods in the region.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله معیشت روستایی,گیاهان دارویی مرتعی,خانوارهای روستایی,بخش سارال
نویسندگان مقاله نظام خالدیان |
دانش آموخته کارشناسی ارشد توسعه روستایی، گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، کرج، دانشگاه تهران

حسین شعبانعلی فمی |
نویسنده مسئول؛ استاد و عضو هیئت علمی گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، کرج، دانشگاه تهران، hfami@ut.ac.ir 09123006115، کدپستی: 77871 - 31587

علی اکبر براتی |
گروه مدیریت و توسعه کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

سمیرا افشاری |
دانشجوی دکتری توسعه کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

نشانی اینترنتی https://ijmapr.areeo.ac.ir/article_134417_a30250a52b40067bccae097f488e4cfc.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات