این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
مطالعات حقوقی، جلد ۱۷، شماره ۲، صفحات ۳۲۳-۳۶۸
عنوان فارسی تحولات فکری سازمان ملل در حوزه زنان؛ ظرفیت‌ها و چالش‌های آن برای توانمندسازی زنان ایران و جهان
چکیده فارسی مقاله مقدمه: مطالعات علمی حول رویکردها و ظرفیت‌های موجود برای توانمندسازی زنان، علاوه بر این‌که می‌تواند دانش نظری ما در این راستا را افزایش دهد، فرصتی است تا نقاط ضعف و قوت این حوزه را متناسب با جامعه ایرانی مورد ارزیابی قرار داده و به‌این‌ترتیب گامی برای توانمندسازی زنان ایرانی که هدف اساسی نگارش این مقاله است برداریم. فرض ما در این پژوهش، بر آن بوده که جریان‌های فکری حاکم بر سازمان ملل در حوزه‌ی زنان‌، تحولات قابل توجهی نیز پیدا کرده‌ و اتخاذ توانمندسازی، به‌عنوان رویکرد فکری حاکم بر نهادهای زنان این سازمان، می‌تواند شاهدی بر این ادعا باشد که در همین رابطه به این پرسش پاسخ خواهیم داد؛ تمرکز سازمان ملل بر رویکرد توانمندسازی زنان چه ظرفیت‌ها و چالش‌هایی را برای منتفعان و مرتبطان در بر دارد؟ روش‌ها: در این پژوهش، داده‌ها به روش کتابخانه‌ای- اسنادی جمع‌آوری شده و به صورت کیفی و با رویکرد تحلیلی، مورد تجزیه، تحلیل و طبقه‌بندی قرار گرفتند و مدل توانمندسازی نایلاکبیر به‌عنوان  چارچوب نظری و لنزی برای برای جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها به‌کار برده شد؛ در این مدل، تأکید شده است که توانمندسازی زنان وابسته به آگاهی انتقادی آن‌ها از شرایطی است که موجب می‌شود در جایگاه زیردستی قرار گیرند و هم‌چنین لازمه‌ی توانمندسازی آن‌ها، دسترسی به سه‌گانه‌ی منابع، عاملیت و کنترل دستاوردهاست. یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد نهادهای بین‌المللی که مهم‌ترین آن‌ها سازمان ملل متحد است، قبل از آن‌که نظریات توانمندسازی توسط روشنفکران جهان سوم به پارادایم توسعه راه یابد، تحت تأثیر گفتمان‌های فمینیستی(لیبرال، مارکسیست، سوسیالیست، رادیکال و...)، گفتمان‌های توسعه ‌(تجدد محور)، گفتمان‌های حقوق بشری و ... اقدامات متعددی در حوزه زنان انجام داده است؛ تلاش برای ایجاد حقوق شهروندی برابر زنان و مردان، بازتعریف دامنه سیاسی و نقد بدکارکردی‌های دولت در تحقق ایده‌ برابری زنان و مردان، تلاش برای گسترش حضور زنان در برنامه‌های توسعه، گره زدن وضعیت صلح جهانی و حقوق بشر به جایگاه زنان در دنیای کنونی و ... مثال‌هایی از تأثیر و تغییر رویکردهای حاکم بر سازمان ملل برای بهزیستی زنان است که گرچه بسیاری از این اقدامات، ظرفیت‌های درخور توجهی دارند تا مطابق نظریه توانمندسازی نایلاکبیر، سه‌گانه‌ منابع، عاملیت و کنترل دستاوردها را که منجر به توانمندسازی زنان می‌شود، در آن‌ها تقویت کنند، لیکن نقاط ضعف اساسی نیز در این رویکردها و برنامه‌های متناسب با آن‌ها وجود داشته و دارد و در همین راستا و به منظور کاهش ضعف‌ها و ایجاد ظرفیت‌های بیشتر، در سال‌های اخیر رویکرد توانمندسازی، شاکله‌ اساسی برنامه‌های سازمان ملل در حوزه‌ زنان را تشکیل می‌دهد. تمرکز نهادهای بین‌المللی بر رویکرد توانمندسازی زنان، باعث شده اقدامات و بسترسازی‌ها، شکل ملموس‌تر و قابل‌قبول‌‌تری به خود بگیرد و بررسی موضوع این پژوهش، در مقیاس محلی و متناسب با جامعه ایرانی نیز حاکی از آن است که زنان در ایران، از این تغییر و تحولات جهانی به دور نبوده‌اند و علاوه بر این‌که در حوزه‌ مفهوم‌سازی و جریان‌سازی فکری، روشنفکران و فعالین حوزه‌ زنان به نحو قابل توجهی تحت تأثیر رویکردهای فکری حاکم بر نهاد زنان سازمان ملل و به‌طور خاص رویکرد توانمندسازی قرار گرفته‌اند. در حوزه‌ی نهادسازی و عملیاتی کردن مفاهیم نیز، دولت سعی کرده به‌ویژه در اسناد حقوقی، گزارش‌های حقوق بشری و برنامه‌های توسعه، خود را متمایل به این رویکرد نشان دهد ولی در عمل، برنامه‌ منسجم و طولانی‌مدت و نهادسازی متناسب با این رویکرد در کشور ما اتخاذ نشده و مفاهیم مرتبط با توانمندسازی زنان، در عمل به توانمندسازی اقتصادی زنان سرپرست خانوار و موارد این‌چنینی که آن‌هم بیشتر جنبه‌ حمایت‌گری و نه توانمندسازی دارد تقلیل پیدا کرده است. نتیجه‌گیری: سازمان ملل، ذیل رویکرد توانمندسازی، گستره‌ای از اقدامات را در دستورکار خود قرار داده‌اند که به‌طور کلی می‌توان نهادسازی، گفتمان‌سازی و تسهیل‌گری را مهم‌ترین آن‌ها دانست. البته نباید از نظر دور داشت که موانع و ضعف‌های اساسی در راه زنان، به ‌منظور بهره‌مندی از ظرفیت‌های نهادهای بین‌المللی برای توانمندسازی هم‌چنان وجود دارد که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها، می‌توان به نبود ضمانت اجرایی برای دستورالعمل‌های نهادهای بین‌المللی در حوزه توانمندسازی زنان، توجه اصلی سازمان ملل به دولت‌ها به‌عنوان تسهیل‌گران اصلی توانمندسازی در کشورهای مختلف، نبود جوامع مدنی قوی در کشورهای درحال توسعه و نگاه قوم‌گرایانه (غرب محورانه) حاکم بر نهادهای بین‌المللی، اشاره کرد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله ایران،توانمندسازی،توسعه،زنان،سازمان ملل،
عنوان انگلیسی The Development of Thought on the UN's Role in Women's Issues: Capacities and Challenges for Women's Empowerment Globally and in Iran
چکیده انگلیسی مقاله Introduction Scientific studies examining existing approaches and capacities for women's empowerment not only enhance our theoretical understanding in this field but also provide an opportunity to assess its strengths and weaknesses within the context of Iranian society. This assessment represents a step toward empowering Iranian women, which constitutes the primary objective of this article. Our research hypothesis posits that the intellectual currents governing the United Nations' approach to women's issues have undergone significant transformations, with the adoption of empowerment as the foundational approach for the UN's women's institutions serving as evidence for this claim. Accordingly, we address the following question: What capacities and challenges does the United Nations' focus on women's empowerment approach present for beneficiaries and stakeholders? Methods
This study employed library-documentary methods for data collection and utilized qualitative analysis with an analytical approach. Naila Kabeer's empowerment model served as the theoretical framework and analytical lens. This model emphasizes that women's empowerment depends on their critical awareness of conditions that perpetuate subordinate status, while also requiring access to three key elements: resources, agency, and control over achievements. Results and Discussion The research findings indicate that international institutions, particularly the United Nations, implemented numerous initiatives addressing women's issues long before empowerment theories entered the development paradigm through Third World intellectuals. These efforts were influenced by various discourses including feminist perspectives (liberal, Marxist, socialist, radical), development theories (modernization-oriented), and human rights frameworks. Notable examples include advocacy for equal citizenship rights between men and women, redefinition of the political sphere, criticism of governmental shortcomings in achieving gender equality, promotion of women's participation in development programs, and the connection between global peace/human rights and women's status in the contemporary world. While many of these initiatives demonstrate significant potential - aligning with Naila Kabeer's empowerment theory through strengthening the triad of resources, agency, and achievements - they simultaneously reveal fundamental weaknesses in their approaches and corresponding programs. In recent years, the empowerment approach has become central to UN programs for women as a means to address these limitations and enhance capacities. The focus on women's empowerment by international institutions has rendered their efforts more tangible and acceptable. At the local level, particularly in Iranian society, the study demonstrates that women have not remained isolated from these global developments. Iranian intellectuals and women's rights activists have been particularly influenced by the dominant intellectual currents within UN women's institutions, especially the empowerment approach. Institutionally and operationally, the Iranian government has attempted to align with this approach, particularly in legal documents, human rights reports, and development programs. However, in practice, no coherent long-term strategy or institutional framework consistent with this approach has been implemented. Concepts related to women's empowerment have been reduced primarily to economic empowerment initiatives for female-headed households - measures that often resemble welfare support more than genuine empowerment. Conclusions
Under the empowerment approach, the United Nations has implemented numerous initiatives, most notably in institution-building, discourse formation, and facilitation. However, it is crucial to recognize that significant obstacles continue to hinder women's ability to benefit from international institutions' empowerment capacities. Among the most critical challenges are: the non-binding nature of international guidelines on women's empowerment; the UN's primary focus on governments as the main facilitators of empowerment across nations; the absence of strong civil societies in developing countries; and the ethnocentric (Western-centric) perspective prevalent in international institutions.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله ایران,توانمندسازی,توسعه,زنان,سازمان ملل
نویسندگان مقاله نوش آفرین عزیزی |
دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

ابراهیم عباسی |
دانشیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

نشانی اینترنتی https://jls.shirazu.ac.ir/article_7645_18b8296fac1b2ab6a2a7dbae5c61d439.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات