پژوهش و توسعه جنگل، جلد ۱۰، شماره ۲، صفحات ۱۸۳-۲۰۳
عنوان فارسی تغییرات برخی مؤلفه‌های خاک تحت‌تأثیر شدت تنک‌کردن در جنگل‌های مریوان
چکیده فارسی مقاله مقدمه و هدف: دخالت‌های انسانی و بهره‌برداری شدید از جنگل‌های زاگرس باعث شده که این جنگل‌ها پایداری طبیعی خود را از دست بدهند و به بوم‌سازگان‌های حساس تبدیل شوند. تخریب شدید پوشش گیاهی و فرسایش خاک از نتایج این شرایط است. جنگل‌های شاخه‌زاد به دلیل استفاده بیشتر از مواد معدنی خاک، موجب کاهش حاصلخیزی خاک می‌شوند و در تراکم بالا، توانایی حمایت مناسب از بستر رویشگاه را ندارند. تنک‌کردن می‌تواند به بهبود شرایط و کاهش رقابت بین درختان کمک کند. مدیریت جنگل بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک تأثیر مستقیم و غیرمستقیم دارد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تنک‌کردن بر ویژگی‌های خاک در جنگل‌های بلوط زاگرس شمالی انجام شده و تأثیر این عملیات بر مدیریت پرورشی جنگل‌های شاخه‌زاد مورد بررسی قرار گرفته است. ارزیابی اثر عملیات جنگل‌داری بر خدمات اکوسیستم، بخشی از نیازهای علمی مدیریت پایدار جنگل را پاسخ می‌دهد.
مواد و روش­ها: در این پژوهش، اثر شدت‌های مختلف تنک‌کردن بر ویژگی‌های خاک در توده خالص و جوان شاخه‌زاد بلوط (Quercus brantii) در جنگل‌های ریخلان مریوان، که نمونه‌ای از جنگل‌های تخریب‌شده زاگرس شمالی است، بررسی شد. این مطالعه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه سطح تنک‌کردن (افزایشی، کاهشی، شاهد) و در دو فاز چهارساله طی هشت سال انجام شد. از هر قطعه نمونه خاک (36 نمونه در هر فاز) از عمق 15-0 سانتی‌متری تهیه و ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی آن اندازه‌گیری شد. برای تحلیل اثرات تنک‌کردن بر ویژگی‌های خاک از تجزیه واریانس دوطرفه (GLM) و آزمون t جفتی برای مقایسه تغییرات بین دو فاز نمونه‌برداری استفاده شد. همچنین با روش‌های چندمتغیره، همبستگی بین متغیرها ارزیابی شد.
یافته­ها: بررسی اثرات تنک‌کردن بر خصوصیات فیزیکی خاک نشان داد که در سال 1395، درصد شن، سیلت، رس و رطوبت خاک بین تیمارها تفاوت معنی‌داری نداشت. اما پس از هشت سال، تفاوت‌های قابل‌توجهی در درصد شن و رطوبت خاک مشاهده شد. تیمار افزایشی کمترین تغییرات منفی را در ویژگی‌های خاک نسبت به تیمار کاهشی و شاهد داشت. از نظر عناصر شیمیایی، تفاوتی در سال 1395 وجود نداشت، اما پس از هشت سال، تیمار افزایشی بهترین نتایج را در نیتروژن کل، سدیم، آهک، پتاسیم و فسفر قابل‌جذب ارائه داد. تیمار شاهد باعث کاهش رطوبت سطحی خاک شد، در حالی که تیمار کاهشی به دلیل کاهش تاج‌پوشش، رطوبت خاک را کاهش داد. مقدار رس در تیمارهای تنک‌شده کاهش و در تیمار شاهد افزایش جزئی داشت. به‌طور کلی، تیمار افزایشی بهترین نتایج را از نظر خصوصیات فیزیکی و رطوبت خاک نشان داد. در ارتباط با عوامل شیمیایی خاک چنین به­نظر می­رسد که درصد ترکیبات کم محلول مانند آهک، کمتر دچار آبشویی می­شود و گاهی به­دلیل ازبین‌رفتن ذرات ریزبافت خاک (رس)، درصد نسبی آن در خاک افزوده می­شود. اما در ارتباط با واکنش خاک pH، ریزش برگ درختان و مقطوعات جست­های حذف شده ممکن است سبب کاهش اسیدیته خاک شده باشد، گرچه مقدار آهک در هر سه تیمار افزایش داشت و انتظار می­رفت افزایش pH داشته باشیم؛ اما خاصیت تامپونی خاک مانع از افزایش این عامل شده و در سال‌های بعد مقداری نیز از pH خاک کاسته شد. ضمنا تأثیرات مخرب سدیم روی ساختار خاک در  pH بالای خاک بیشتر است و چنین به­نظر ­می­رسد که انجام عملیات تنک­کردن در اصلاح و حاصل­خیزی خاک تأثیر مثبتی داشته است. در مورد نیتروژن کل، چنین نتیجه­گیری می­شود که حذف تعداد زیادی جست و کاهش سطح تاج‌پوشش موجب افزایش تابش نور خورشید به سطح خاک و کاهش نیترات خاک شده است.
نتیجه­گیری کلی: عملیات تنک­کردن بر برخی از شاخص­های فیزیکی و شیمیایی خاک در دراز­مدت تأثیر داشت و تنک­کردن با شدت افزایشی نسبت به تنک­کردن با شدت کاهشی و شاهد، کمترین تغییرات منفی در شاخص­های مطلوب خاک جنگلی را به­همراه داشت.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله بلوط،تنک کردن،زاگرس شمالی،شاخه‌زاد،عناصر خاک،
عنوان انگلیسی Changes of some soil components under the influence of thinning intensity in Marivan forests
چکیده انگلیسی مقاله Soil and vegetation are mutually influencing because of strong bilateral relations. Soil characteristics can be different depending on the density of vegetation and the type of land use. Since the long-term stability of forest ecosystems is dependent on maintaining the quality of the soil, knowing the condition of the soil in forest areas and investigating the effects of various activities on the soil properties is very important and effective in forest management. Therefore, in this research, we investigated and studied the effects of intensive Thinning operations on some soil components in a Coppice stand and young Sprout-Clumps of Quercus brantii Lindl. species in Rikhlan forest (a forest site in Marivan). This area is an indicator of the degraded forests of North Zagros. this research was conducted in the form of complete randomized blocks in three treatments and three repetitions. The duration of the research was 8 years in two phases of 4 years. In addition to thinning treatments, soil samples were also prepared and analyzed from a depth of 0-15 cm of each treatment. The general conclusion is that thinning operations have long-term effects on some soil indices, and thinning with increasing intensity (18% of all Sprouts removed in the first 4 years and 22% of remaining Sprouts in the next 4 years) compared to thinning with The reducing intensity (32% of all Sprouts removed in the first 4 years and 28% of remaining Sprouts in the next 4 years) has caused the least stress on soil fertility indicators.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله بلوط,تنک کردن,زاگرس شمالی,شاخه‌زاد,عناصر خاک
نویسندگان مقاله بهروز فانی |
بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سنندج، ایران

عباس بانج شفیعی |
استاد، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

مهدی پورهاشمی |
عضو هیئت علمی، بخش تحقیقات جنگل، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

مازیار حیدری |
استادیار، بخش تحقیقات جنگل ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

نشانی اینترنتی https://jfrd.urmia.ac.ir/article_121503_e6bd1a46f91156238146acb5c6732a09.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات