|
|
باغ نظر، جلد ۲۱، شماره ۱۳۲، صفحات ۵۵-۷۰
|
|
|
| عنوان فارسی |
بازخوانی تناسبات هندسی در عناصر و اجزای ارتفاعی مسجد- مدرسه‌های دورۀ قاجار در شهر تهران |
|
| چکیده فارسی مقاله |
بیان مسئله: هندسه و به تبع آن تناسبات از شاخصه‌های مهم آثار باشکوهی است که هنرمندان و مهندسان ایرانی در طول تاریخ معماری این سرزمین از خود به‌جای گذاشته‌اند. تناسبات در معماری رابطۀ مناسبی بین اجزای پدیدآورندۀ اثر به وجود می‌آورد و احساس نظم و ساماندهی، میان بخش‌های یک ترکیب بصری را در مخاطب ایجاد می‌کند. تناسبات می‌تواند علاوه‌بر نظم، پدیدآورندۀ حس زیبایی نیز شود. به عبارت دیگر معماران ایرانی همواره از هندسه و تناسبات، به‌عنوان زبانی واحد و مشترک در جهت پاسخ‌گویی شایسته به نیازهای عملکردی، سازه‌ای و زیبایی در معماری و محصولات هنری بهره جسته‌اند.
هدف پژوهش: این تحقیق در پی یافتن تناسبات هندسی در عناصر اجزای ارتفاعی مسجد-مدرسه‌های دورۀ قاجار در شهر تهران است. لذا در این تحقیق با توجه به قوانین تناسبات اجزای ارتفاعی، هر مسجد-مدرسه را نسبت به یکدیگر تحلیل کرده و یک الگوی ارتفاعی یا یک الگوی ارتباطی بین اجزای ارتفاعی هریک از 9 مسجد-مدرسه استخراج شده است، به‌صورتی‌که می‌توان یک سلسله‌مراتب طراحی ارتفاعی را در هریک از مساجد بازخوانی کرد. بر همین اساس سؤال اصلی این پژوهش این است که در اجزای ارتفاعی (گنبد، مناره‌ها، ایوان‌ها و نمای صحن) مسجد-مدرسه‌ها چه تناسبات و الگوهای مشترکی را می‌توان یافت؟
روش پژوهش: در این پژوهش برای آزمون مطابقت ابعاد و اندازه‌های عناصر ارتفاعی با تناسبات و هندسه از روش تحقیق شبه‌تجربی استفاده شده است. برای مطالعه و ارزیابی نمونه‌ها، روش قیاسی به‌کار گرفته شده است بدین‌گونه که پس از تحلیل داده‌های هر بنا و مقایسۀ آن‌ها با اصول تناسبات، ویژگی‌های تناسبات ارتفاعی مشترک در ارتفاع عناصر صحن بناها مشاهده شده و براساس آن‌ها ارزیابی یافته‌های تحقیق صورت گرفته است.
نتیجه‌گیری: درنهایت با بررسی تناسبات و الگوهای ارتفاعی چنین یافت شد که در 9 نمونۀ تحلیل‌شده، تمامی عناصر ارتفاعی، از ارتفاع نمای صحن و کوتاهترین ایوان مجموعه تا بلندترین مناره یا گنبد آن با تناسبات زرین ایرانی به‌دست آمده‌اند. در تمامی نمونه‌های بررسی‌شده، الگوهایی مشترک در تناسبات هنگام مقایسۀ اجزای ارتفاعی یافته شده است و به‌طور مثال کوتاهترین ایوان مجموعه با ارتفاع نمای صحن حیاط در این بناها دارای تناسباتی نزدیک به تناسبات زرین است و هم‌چنین الگوهای تناسباتی مشابه دیگر در میان دو یا چند مسجد-مدرسه به‌صورت مشترک وجود دارد. |
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
تناسبات زرین،تناسبات ایرانی،اجزای ارتفاعی،دورۀ قاجار،مساجد تهران، |
|
| عنوان انگلیسی |
Investigating the Geometrical Proportions in the Height Elements and Components of Qajar Era Mosque-Schools in Tehran |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
Problem statement: geometry, along with proportions, are the significant indicators of the prominent monuments designed by Iranian artists and architects over the history of architecture in Iran. Architectural proportions create a desirable connection between the generating components of a monument and provide the audience with a sense of order and arrangement between different parts of a visual composition. Besides order, proportions can create a sense of beauty. In other words, Iranian architects apply geometry and proportions as a common language to meet the aesthetic, structural, and functional needs of the architecture and artworks.
Research objective: The current research explored the geometrical proportions in the height components of the Qajar Era school mosques in Tehran, Iran. Thus, each school mosque was analyzed based on the proportional rules of the height components. As a result, a height pattern or a relational pattern between the height components of 9 school mosques was obtained. Hence, a height design hierarchy can be reread in each mosque. Therefore, the research question was what common patterns and proportions can be found in the height components (dome, minarets, porches, courtyard facade) of the school mosques.
Research method: The current paper used a quasi-experimental research method to examine the compatibility between the dimensions of the height components and the proportions and geometry. Then, the deductive method was utilized to investigate the case studies. That is to say, after analyzing the data of each building and comparing them with the proportion principles, the characteristics of the common height proportions were observed in the height of the components of the building courtyards based on which the research findings were assessed.
Conclusion: After analyzing the proportions and height patterns in 9 case studies, the Iranian golden ratio was obtained in all the height components, including the height of the courtyard facade, from the shortest height of the porch to the highest minaret or dome. The common patterns in the proportions were found in all case studies while comparing the height components. For instance, the shortest porch of the complex and the height of the courtyard facade had proportions close to the golden ratio. Furthermore, other similar proportional patterns were recognized in two or several school mosques. |
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
تناسبات زرین,تناسبات ایرانی,اجزای ارتفاعی,دورۀ قاجار,مساجد تهران |
|
| نویسندگان مقاله |
حامد حیاتی |
استادیار گروه معماری، دانشکدۀ فنی و مهندسی، دانشگاه قم، قم، ایران.
|
|
| نشانی اینترنتی |
http://www.bagh-sj.com/article_194859_efcaad47ad61e5c05cae6e8d8d172f2c.pdf |
| فایل مقاله |
فایلی برای مقاله ذخیره نشده است |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
|
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|