این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
مدیریت بیابان، جلد ۱۰، شماره ۲، صفحات ۱-۲۰
عنوان فارسی ارزیابی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی با بهره‌گیری از مدل ESAs و اولویّت‌بندی راهبردهای مدیریتی (مطالعه مورد: حوزه کویر نمک، استان خراسان رضوی)
چکیده فارسی مقاله بیابان‌زایی فرآیندی پیچیده و تهدید جدی محیط‌زیستی در بسیاری از مناطق به ویژه مناطق خشک جهان است. با شناخت دقیق عوامل مؤثر در گسترش بیابان‌زایی و ارائه راهبرهای مدیریتی مناسب، امکان کاهش و یا مهار این پدیده، فراهم می شود. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی معیارها و شاخص‌های مهم و پهنه‌بندی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی در حوضۀ کویر نمکِ استان خراسان رضوی و ارائه راهبرد‌های مدیریتی مقابله با بیابان‌زایی انجام شد. در این پژوهش از مدل ارزیابی حساسیت اراضی به بیابان زایی (ESAs)، داده‌های موجود و مبتنی بر برداشت میدانی و واقعیت‌های زمینی در سال 1400 استفاده شد. درآغاز پنج معیار خاک، اقلیم، پوشش گیاهی، فرسایش و فعالیت‌های انسانی به عنوان معیارهای اصلی بیابان‌زایی منطقه شناسایی و سپس برپایۀ نظر کارشناسی بیش از 40 متخصص منابع طبیعی، شاخص‌های هر معیار طبقه‌بندی، وزن‌دهی و ارزش‌گذاری شد. با محاسبۀ میانگین هندسی شاخص‌ها، کیفیت هر معیار تعیین و در آخر نقشه پهنه‌بندی حساسیت اراضی به بیابان‌زایی در سامانۀ اطلاعات جغرافیایی به‌­دست آمد. تعیین راهبردهای مدیریتی با بهره‌­گیری از روش دلفی و با توزیع پرسش‌نامه در دو مرحله و براساس برنامه‌ریزی سناریو و آینده پژوهی انجام شد. نتایج نشان داد از میان معیارهای بیابان‌زایی منطقه، اقلیم، فعالیت‌های انسانی، خاک و فرسایش به ترتیب با ارزش 1.54، 1.53، 1.51 و 1.50 مهمترین معیارها و پوشش گیاهی با ارزش‌ 1.45 به عنوان معیار بعدی موثر در بیابان‌زایی می‌باشد. بر اساس نتایج، 12% از مساحت منطقه در کلاس شکننده و حدود 88%  نیز در کلاس‌های بحرانی متوسط تا شدید قرار دارد. براساس برنامه‌ریزی سناریو و روش آینده پژوهی، بهترین و بدترین سناریوها در چهار دسته مختلف محیطی و طبیعی همچون اعمال مدیریت تطبیقی و انسجام سازمانی، توانمندسازی اقتصادی و اجتماعی جوامع محلی، توسعه آموزش، فرهنگ‌ سازی و تبلیغات، طرح‌های مشارکتی منابع طبیعی، به عنوان راهبردهای مدیریتی جامع‌نگر تدوین شد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله شاخص‌های بیابان‌زایی،پرسشنامه،دلفی،فعالیت‌های انسانی،برنامه‌ریزی سناریو،
عنوان انگلیسی Sensitivity Areas Assessment of Desertification Using ESAs Model and Prioritizing Management Strategies (Case study: Kavir-e- Namak Basin, Khorasan Razavi Province)
چکیده انگلیسی مقاله Desertification, as a complex process, is a serious threat to the environment in many parts of the world, especially in arid regions. With accurate knowledge of the factors influencing the spread of desertification and appropriate management strategies, the impacts of this process can be controlled or reduced. The aim of the current study was to identify and assess indicators and indices of desertification for the assessment and mapping of sensitive areas of the Kavir-e-Namak basin in Khorasan Razavi province, to desertification. In this study, an assessment model of sensitive areas to desertification (ESAs or MEDALUS), available data based on field studies in 2021, was used. At first, five criteria including soil, climate, vegetation, erosion and human activities were identified as the main criteria for desertification.  Then, on the basis of the opinions of over 40 natural resource experts, the indices of each criterion were classified, weighted and assessed. The quality of each criterion was determined by the calculation of the geometric average of the indices. Finally, the map of areas sensitive to desertification in the study area was produced using GIS. The identification of management strategies was conducted using the Delphi approach and distributing a two-cycle questionnaire based on scenario planning and future studies. The results showed that among the criteria for desertification in the study area, climatic criteria, human activities, soil and erosion with values ​​of 1.54, 1.53, 1.51 and 1.50, respectively, are the most important criteria followed by the vegetation criterion with a value of 1.45 as a next effective criterion of desertification. Results indicate that 12% of the study area are in the fragile class, and approximately 88% in the moderate to severe critical class.  Based on scenario planning and method of futures studies, the best and worst scenarios in four different categories including adaptive management and organizational cohesion, economic and social empowerment of local communities, educational development, culture and advertising, and participatory implementation of natural resource projects as comprehensive management strategies were developed.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله شاخص‌های بیابان‌زایی,پرسشنامه,دلفی,فعالیت‌های انسانی,برنامه‌ریزی سناریو
نویسندگان مقاله علی اصغر طالبان فرد |
کارشناسی ارشد، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

مرتضی اکبری |
استادیار، گروه مدیریت مناطق خشک و بیابانی، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، ایران.

محمود اعظمی راد |
دکتری، دانشکدة منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

نشانی اینترنتی https://www.jdmal.ir/article_252156_e4b706507ed2baa908e118c81e913d4a.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات