علوم و مهندسی زلزله، جلد ۸، شماره ۱، صفحات ۱-۲۴
عنوان فارسی الگوی زایش و فرگشت حوضه‌ های کششی مرتبط با ادامه گسله اصلی جوان زاگرس در شمال‌ باختر ایران
چکیده فارسی مقاله گسله اصلی جوان زاگرس یک سامانه گسله بزرگ است که در مرز شمالی زاگرس و مرز جنوبی ایران‌ مرکزی قرار گرفته است. هدف اصلی این بررسی توصیف هندسه و کینماتیک امروزی ادامه ناشناخته گسله اصلی جوان زاگرس در شمال باختری ایران و جنوب شرق آناتولی است. ما سازوکار امروزی گسله‌ها را از بررسی تصویرهای ماهواره‌ای و تلفیق آنها با برداشت‌های ساختاری میدانی، داده‌های ریخت‌‌زمین‌‌ساختی و نیز نتایج حاصل از وارون‌سازی داده‌های سازوکار کانونی زمین‌لرزه‌ها تعیین کرده‌‌ایم. سامانه‌ی گسله اصلی جوان زاگرس از پیرانشهر به‌سوی شمال و در راستای شاخه‌‌ای از زمین‌درز نئوتتیس، در مرز ایران- آناتولی خاوری، ادامه می‌یابد و در شمال‌ باختر با سامانه‌ی گسله‌‌های NE-SW چپ‌‌بر خوی- بسکل (در جنوب باختر آناتولی) پایان می‌‌پذیرد. سامانه گسله شناسایی شده، یک سامانه‌ی تراکششی راست‌‌بر است که در دل خود رژیم‌های تنش محلی راستالغز و کششی محض ایجاد کرده‌ است. دسته‌ای از حوضه‌‌های کششی، در خمش‌‌های گسلی یا در پهنه‌های میان تکه گسله‌‌های هم‌پوش راست‌پله راست‌بر ایجاد شده‌اند. با ورود به پهنه برخورد سامانه راست‌بر گسله با سامانه‌ی چپ‌‌بر خوی- بسکل، برش راست‌‌بر میان ورقه‌ی عربی و ایران مرکزی با گسله‌های چپ‌‌بر سد می‌شود و حرکت رو به ESE ایران نسبت به آناتولی، سبب ایجاد حوضه‌‌های کششی شمالی- جنوبی می‌شود که با گسله‌های نرمال شمالی- جنوبی محدود می‌شوند. این کشش، مشکل فضا در حرکت میان شمال ‌باختر ایران و جنوب خاور آناتولی را حل کرده‌ است. این بررسی، اهمیت گسله‌های راستالغز را در ایجاد رژیم‌های تنش محلی و زمین‌ساخت ناحیه‌ای کششی در جایگاه‌های برخوردی با رژیم تنش چیره ترافشارش نشان می‌دهد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله گسله اصلی جوان زاگرس،ویژگی جنبشی گسله‌ها،گسله‌ راستالغز،شمال ‌باختر ایران،جنوب شرق آناتولی،حوضه ‌های کششی،
عنوان انگلیسی Evolution pattern of pull-apart basins related to the continuation of the Main Recent Fault in NW Iran
چکیده انگلیسی مقاله The continental suturing in Zagros was mainly occurred between the Arabian Plate in the southeast and Central Iran in the northeast along the Main Zagros Thrust. During the Pliocene time, the suture zone was reorganized and the belt-parallel component of the Arabia – Central Iran convergence has been localized along the Main Recent Fault (MRF). The Main Recent Fault is a major active strike-slip fault system on the border between the northern Zagros belt and Central Iran. Both geometry and kinematics of the fault system is rather well known along its central part and at its SE termination, while its possible continuation to the northwest is ambiguous. Moreover, less regard has been paid to possible relationships between this major intracontinental fault system and other strike-slip faults in NW Iran – SE Anatolia. The aim of this study is to describe both the genesis and evolution of Quaternary extensional basins in relation with the present-day geometry and kinematics of the NW continuation of the Main Recent Fault between SE Anatolia and NW Iran. We have used a combined approach including fault-slip data analysis and tectonic geomorphology to investigate active faulting of the MRF in NW Iran. Our results indicate that, to the north of latitude 37°N (NW from Piranshahr town), the main zone of the Main Recent Fault continues northwards along a less known branch of the Neotethyan suture up to the sinistral Khoy – Baskale fault zone in SE Anatolia. The recognized fault network in addition to the well-known NW part of the Main Recent Fault is divided into three distinct southern, central and northern structural zones. The almost 200 km long active fault system affecting the central and northern structural zones is transtensional dextral in character and is constituted by several strike-slip and normal faults and fault zones. The structural linkages of different zones occur through direct structural connections or soft linking releasing fault relay zones between overlapping fault strands. Our results also reveal that the NW continuation of the MRF clearly terminates to a NE-striking sinistral fault zone. At that place, the intracontinental dextral shear dies out and active deformation is transferred to N-S normal fault zones at the intersection zone of the NNW-SSE dextral and NE-SW sinistral faults. The crustal-scale ESE extension induced to these N-S fault zones has produced elongated extensional basins which, in the west of Lake Urmia and SE of Lake Van, resolve the space problem at the termination of the intracontinental dextral shear. These large elongated extensional basins show significant differences in both geometry and structural pattern with respect to the usual pull-apart basins formed in releasing fault relay zones of the dextral Main Recent Fault. According to our observation, the Marivan, Piranshahr, and Sardasht tectonic depressions are among the pull-apart basins formed in this kind of fault relay zones, while the Silvana – Serow and Başkale depressions are the result of crustal extension at the end of the dextral system. Considering the evolution stage of all the investigated extensional basins, those are classified into three distinct groups of active, transitional and inactive basins. Active basins are undergoing active extension and deposition, while inactive basins are transected by shortcut strike-slip faults and have entered the erosional stage. Basins in the transitional stage are filled by recent deposits affected by retrogressive erosion and incision. Active extension ended in the mature basins due to a direct structural connection of the overlapping main fault segments through a shortcut fault zone.
This erosion – deposition balance in the extensional basins (whatever their genesis) suggests that the extensional basins are more evolved southwards along the Main Recent Fault implying a probable northwards propagation for the dextral fault system. The distribution pattern of extensional basins described in this study reveals the importance of strike-slip faulting in producing special tectonic geomorphology features that are usually seen in extensional tectonic settings, while a dextral transpression is prevailing over the region.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله گسله اصلی جوان زاگرس,ویژگی جنبشی گسله‌ها,گسله‌ راستالغز,شمال ‌باختر ایران,جنوب شرق آناتولی,حوضه ‏های کششی
نویسندگان مقاله مهرداد نیاسری فرد |
دانشجوی دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

اسماعیل شبانیان |
دانشیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی علوم پایه، زنجان، ایران

شهریار سلیمانی |
پژوهشگر، گروه لرزه ‏زمین‏ساخت و زلزله‌شناسی، سازمان زمین‌شناسی کشور، تهران، ایران

سعید معدنی پور |
استادیار، بخش زمین‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

نشانی اینترنتی http://www.bese.ir/article_243752_98a29865cb0ce766558828b644eb0947.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات