این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، جلد ۱۶، شماره ۴۳، صفحات ۳۵-۶۳
عنوان فارسی بسترها و کارکردهای وقف در خراسان و ماوراءالنهرِ دورۀ سامانیان
چکیده فارسی مقاله وقف، به‎عنوان یکی از مهم‎ترین نهادهای اجتماعی در دورۀ سامانیان، بر ساختارهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی و اعتقادی خراسان و ماوراءالنهر تأثیرات عمیقی داشته‎است. گروه‎های اجتماعی، متأثر از انگیزه‎های مختلف، با بهره‎گیری از وقف در عرصه‎های گوناگون منشأ خدمات متنوعی شدند. موقوفات علاوه بر حمایت از نهادهای علمی و مذهبی، در تقویت بنیان‎های اقتصادی و اجتماعی نیز نقش‎آفرین بودند. وقف با تأمین مالی خدمات رفاهی، ایجاد فرصت‎های شغلی و توزیع ثروت، به بهبود معیشت عمومی و کاهش نابرابری اجتماعی کمک می‎کرد. همچنین در ساخت و نگه‎داری رباط‎ها و کاروان‎سراها، دفاع از مرزها و امنیت راه‎ها نقش بسزایی داشته و موجب رونق تجارت شده‎است. بررسی این ابعاد نشان می‎دهد وقف نه‎تنها ابزاری برای توسعۀ علمی و فرهنگی، بلکه عاملی مؤثر در انسجام اجتماعی نیز بوده‎است. مسئلۀ این پژوهش، بسترها و کارکردهای وقف در خراسان و ماوراءالنهر است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و تکیه بر منابع تاریخی، جغرافیایی، ادبی و زندگی‎نامه‎ای، نقش وقف را در توسعۀ مساجد، مدارس، خانقاه‎ها، رباط‎ها، کاروان‎سراها و زیرساخت‎های شهری بررسی می‎کند. فرضیۀ این پژوهش این است که بسترهای اجتماعی و فرهنگی خراسان و ماوراءالنهر، با نیازهای علمی و اقتصادی جامعه پیوند خورده و شرایطی را فراهم کرده که گروه‎های اجتماعی از طریق وقف، به ارائۀ خدمات اجتماعی، علمی، آموزشی و اقتصادی بپردازند. این فرایند بنیان‎های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و زیرساخت‎های شهری را تقویت کرده‎است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله سامانیان،وقف،خراسان،ماوراءالنهر،خدمات اجتماعی،ترویج علم،تجارت،
عنوان انگلیسی Foundations and Functions of Waqf in Khorasan and Transoxiana in the Samanid Period
چکیده انگلیسی مقاله Waqf (Endowment) is a charitable donation of property or assets in Islamic law, where the donor relinquishes ownership, and the benefits are used for religious, educational, or social welfare purposes indefinitely. During the Samanid period, waqf played a crucial role in shaping the social, economic, cultural, educational, and religious structures of Khorasan and Transoxiana. Motivated by various factors, different social groups established endowments that funded a wide range of services. Beyond supporting religious and scholarly institutions, waqf contributed to economic stability by financing welfare programs, creating jobs, and redistributing wealth. These efforts improved living standards and helped reduce social inequality. Waqf also played a key role in maintaining ribats and caravanserais, securing trade routes, and protecting borders, which facilitated travel and boosted commerce. A closer look at these aspects reveals that waqf was not only a means of promoting knowledge and culture but also a force for social cohesion and stability. This study explores the foundations and functions of waqf in Khorasan and Transoxiana. Using a descriptive-analytical approach and drawing on historical, geographical, literary, and biographical sources, it examines waqf’s role in the development of mosques, schools, khanqahs, ribats, caravanserais, and urban infrastructure. The study argues that the deep-rooted social and cultural framework of these regions, intertwined with their scientific and economic needs, created the conditions for waqf to flourish. Through endowments, various social groups contributed to education, welfare, and economic growth, reinforcing both social structures and urban development
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله سامانیان,وقف,خراسان,ماوراءالنهر,خدمات اجتماعی,ترویج علم,تجارت
نویسندگان مقاله فاطمه اورجی |
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز، ایران

حشمت الله سلیمی |
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه تبریز، ایران

نشانی اینترنتی https://tuhistory.tabrizu.ac.ir/article_20453_b9194125f01e8b9efb39d0ae9bbd54cc.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات