این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های ادبی، جلد ۷، شماره ۲۸، صفحات ۶۱-۹۶
عنوان فارسی خاستگاه سیمرغ از دیدگاه اسطوره‌شناسی تطبیقی
چکیده فارسی مقاله شاید بتوان سیمرغ را از مهمترین جانورها در ادب فارسی برشمرد. دانشمندان زیادی از دیرباز به این پرنده در اساطیر ایرانی و شباهتهای آن با مرغان دیگری همچون çyena، گرودای هندی، وارغن، کرشیفت، امرو و کمروی اوستایی، چمروش و کَمَک در ادبیات پهلوی، عنقای عربی، هما و ققنوس در ادب فارسی، فونیکس یونانی، انزوی اکدی، و سیرنگ در ادبیات عامیانه پرداخته‌اند. بعدها سیمرغ از حوزه اسطوره به دیگر حوزه‌ها مانند ادب حماسی، عرفانی، هنر، نگارگری، میناکاری، فلزکاری و غیره نیز وارد شد. ریشه اوستایی (saēna) و سنسکریت (çyena) نام سیمرغ در اصل به معنی «عقاب، مرغ شکاری» بوده و با واژه‌ هند و اروپایی merәgh و به معنی «مرغابی» مرتبط است. علاوه بر شباهتهای زبانشناسی، مشابه‌های زیادی نیز در بنمایه‌های اساطیری و داستانی مربوط به این مرغان اساطیری وجود دارد. مانند خاصیت جادویی پر، پرورش و دایگی قهرمانان، ارتباط با عالم ایزدان، درمانگری و حیاتبخشی، ارتباط با گیاه بیمرگی، دشمنی عقاب با مار و غیره ( که همگی از بنمایه‌های بسیار کهن و هند و اروپایی هستند). شخصیت سیمرغ چنان تأثیرگذار بود که در پیدایش یا خویشکاری مرغان اساطیری ملل همجوار که نامشان رفت، تأثیر شگرفی گذاشت. در این مقاله پس از بررسی موارد مذکور، به ارتباط سیمرغ با مباحثی همچون نجوم، مقایسه‌ او با مرغان اساطیری ذکر شده در بالا و مؤلفه‌های ظاهری تشکیل دهنده‌ هیأت و شکل سیمرغ اشاره شده است. برخلاف نظر عامه که سیمرغ را پرنده‌ای زیبا و دلربا تصور می‌کنند، ظاهر آن ترکیب هیأت چندین حیوان است یعنی سرخفاش، بدن ( و گاهاً سر) سگ، بال عقاب، و دم طاووس، این هیأت از همان دوره ساسانی شناخته شده بود و سیمرغ با این ترکیب بر روی پارچه‌ها، نقوش، ظروف سیمین و زرین، سنگ­نگاره‌ها و سکه‌ها نقش بسته شد. این امر باعث شد تا بعدها سیمرغ به صورت موجودی ترکیبی به نام بشکوج (baškuj) در روایات همسایگانی ایرانی مانند ارامنه، و بخصوص قفقازها و اوستی‌ها ظاهر شود. در این کارکرد جدید، بشکوج بیشتر شبیه به سیمرغ هماورد اسفندیار است تا سیمرغ حامل زال و رستم.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله کلیدواژه‌ها اسطوره­شناسی تطبیقی،سیمرغ در اساطیر،ققنوس در اسطوره،گرودادر اسطوره،
عنوان انگلیسی Origin of Phoenix: From Comparative Aristotelian Point of View
چکیده انگلیسی مقاله


Kh.Gholizadeh, PH.D.
Abstract:
Phoenix can perhaps be considered as one of the most important animals of Persian literature. From ancient times, a large number of experts have focused on this bird of Iranian mythology and compared it with other birds like Cyena, Indian Geruda, Vargun, Kersheft, Amruvak, Marvi Ostayee, Chamroosh and Kamak in Pehlavi literature; Anqa-e-Arabi, Homa and Ghaghnoosh in Persian literature as well as Greek Phoenix, Anzavi Okadi and Sirang in vernacular literature. Later, phoenix entered into others domains from the Aristotelian domain such as epic/heroic and mystical literature or one dealing with artistic, painting, enameling and metal works. Root of Zoroastrian (Saēna) and Sanskrit (Çyena) for phoenix were actually meant for “eagle, hunting bird” and Merәgh in Indian and European dictums was related to duck. Apart from linguistic similarities, there are enough resemblance in anecdotes and fables related to this mythological bird. Characteristics like magical wings, fostering and nursing of heroes, connection with heavenly world, crucial and remedial, connection with immortal vegetation, enmity of eagle with snakes etc (all these are ancient and Indo-European). Features of Phoenix were such that in the emergence or meting of mythological birds whose names are absent influenced excellently.
After studying above cases, this article points about the relationship of phoenix with topics like astronomy, its comparison with the abovementioned mythological birds and variables of forms and shape of phoenix. Against common viewpoints that consider phoenix as a beautiful and heart-stealing bird, its appearance is composed of several aspects i.e. head of bat, body (and often head) of dog, wings of eagle and tail of peacock. These aspects have been identified since the time Sassanians and phoenix with this composition designed on clothes, utensils, decorative stones and coins. This aspect later caused phoenix to appear as a compositional existence named baškuj in the contemporary Iranian traditions like Armenians and especially Caucasian and Zoroastrian ones. In this new application, baškuj more in phoenix shape is adversary of Esfandyar.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله کلیدواژه‌ها اسطوره­شناسی تطبیقی,سیمرغ در اساطیر,ققنوس در اسطوره,گرودادر اسطوره
نویسندگان مقاله دکتر خسرو قلیزاده |
دانشگاه پیام‌نور ارومیه

نشانی اینترنتی https://lire.modares.ac.ir/article_23675_b3d89d4c4f0d85f9fe88d4464c8ba966.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات