این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
سنجش از دور و Gis ایران، جلد ۱۷، شماره ۱، صفحات ۱۲۹-۱۵۰
عنوان فارسی رویکرد ترکیبی به سیستم اطلاعات مکانی برای اولویت‌بندی توسعۀ خطوط اتوبوس سریع‌السیر با استفاده از مدل آنتروپی شانون و کوپراس با تأکید بر مفاهیم عدالت فضایی تا افق ۱۴۱۰ (نمونۀ موردی: شهر اصفهان)
چکیده فارسی مقاله سابقه و هدف: رشد سریع جمعیت شهری در چند دهۀ اخیر و نارسایی مدیریت شهری در پاسخگویی به نیاز شهروندان یکپارچگی شهری را دستخوش تغییر کرده است؛ برای رفع چالش‌ها و مشکلات ناشی از ازهم‌گسیختگی شهر، مفهوم «عدالت فضایی» با هدف کاهش نابرابری‌های فضایی، وارد مباحث برنامه‌ریزی شهری شد. درواقع، بین نابرابری فضایی، توزیع ناعادلانۀ خدمات و مشکلات زیست‌محیطی و کالبدی در سطح شهر، همواره رابطه‌ای چرخشی وجود دارد و همین به اهمیت یافتن موضوعی همچون توزیع خدمات در سطح شهر، به‌ویژه در کشورهای درحال توسعه، منجر شده است. در ایران نیز، به‌تبع تحولات جهانی و با توجه به سیاست‌های کلان کشور و شعار عدالت، به‌منزلۀ اصل محوری هرگونه توسعه، بحث عدالت فضایی در حوزۀ مطالعات شهری مورد توجه قرارگرفته است. با توجه به اینکه حمل‌و‌نقل عمومی و رفت‌وآمد آسان در شهر از جنبه‌های اصلی حیات شهری است، برخورداری از سیستم حمل‌ونقل کامل، منظم و گسترده از نیازهای اولیۀ شهر محسوب می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، توسعه و ایجاد حمل‌و‌نقل عمومی منطبق‌بر معیارهای عدالت فضایی می‌تواند، علاوه‌بر بهبود و اصلاح سیستم حمل‌و‌نقل عمومی، نقش بسزایی در دسترسی مناسب شهروندان به مراکز خدماتی شهر داشته باشد؛ چراکه ضمن نیاز نداشتن به توسعۀ مراکز خدماتی در کل شهر، امکان دسترسی آسان و سریع شهروندان را به این مراکز فراهم می‌کند.‌‌ در این راستا، توزیع و پراکنش خدمات حمل‌ونقل عمومی ازجملۀ موضوعاتی است که در حوزۀ عدالت فضایی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به‌دیگرسخن، به‌دلیل مشکلات متعدد، ازجمله نبودِ زمین مناسب و کافی در سطح شهر، کمبود اعتبارات مالی در ایجاد مراکز جدید خدماتی و برگشت نداشتن هزینه‌های تأسیس، نبودِ زیرساخت‌های تأسیساتی و مسائلی از این ‌دست، احداث مراکز خدماتی در تمامی سطح شهر منطقی نیست. از سوی‌دیگر وجود شبکۀ حمل‌ونقل ناکارآمد و دسترسی نداشتن مناسب شهروندان به خدمات، علاوه‌بر از بین بردن عدالت فضایی، به نارسایی مدیریت خدمات شهری منجر می‌شود. در این راستا، توسعۀ زیرساخت‌های مناسب در حوزۀ حمل‌ونقل عمومی یکی از راهکارهای اساسی است. مواد و روش ها: شهر اصفهان در جایگاه سومین کلان‌شهر ایران، با افزایش تمرکز جمعیت و توسعۀ فیزیکی در سال‌های اخیر، با مشکلات متعددی مانند افزایش سفرهای درون‌شهری، کاهش کیفیت زندگی، افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی و بر هم خوردن عدالت فضایی مواجه شده است. ارزیابی وضعیت حمل‌ونقل عمومی، به‌منزلۀ عنصر ساختاردهندۀ شکل و ماهیت کالبدی، اجتماعی و فضایی شهر از مواردی است که می‌تواند در حل این مسائل مؤثر باشد. ازدیگرسو نتایج مطالعات جامع حمل‌ونقل شهر اصفهان حاکی از آن است که به‌منظور دسترسی متوازن شهروندان به خطوط حمل‌ونقل عمومی، ایجاد 21 خط اتوبوس سریع‌السیر پیشنهاد شده است. بنابراین هدف این مطالعه اولویت‌بندی توسعۀ خطوط اتوبوس سریع‌السیر، با ترکیب مدل آنتروپی شانون و کوپراس، با تأکید بر مفاهیم عدالت فضایی تا افق 1410 است. وجه تمایز تحقیق حاضر تلفیق سیستم اطلاعات جغرافیایی با شاخص‌های عدالت مکانی، به‌منظور اولویت‌بندی خطوط اتوبوس سریع‌السیر با هدف اجراست. نتایج و بحث: ازاین‌رو، در گام نخست، وضعیت خطوط اتوبوس سریع‌السیر در شاخص‌های نفوذپذیری، مجاورت و دسترسی‌پذیری محاسبه شد و ضریب جینی و منحنی لورنز وضعیت فعلی به دست آمد. در گام دوم، با محاسبۀ ضریب جینی هریک از خطوط پیشنهادی، به‌صورت جداگانه، و مقایسه با مقدار فعلی، میزان اثرگذاری خطوط پیشنهادی ارزیابی شد. سپس اهمیت معیارهای مورد نظر، به‌روش آنتروپی شانون، وزن‌دهی شد که به‌ترتیب، سه معیار مجاورت، نفوذپذیری و دسترسی اولویت 1 تا 3 به‌منظور وزن‌دهی شاخص‌ها مشخص گردید. در پایان، با استفاده از روش کوپراس، 21 خط اتوبوس پیشنهادی با هدف توسعه تا افق 1410، اولویت‌بندی شدند. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد، اگرچه خط پایانۀ آیت‌الله غفاری به انتهای شیخ صدوق با طول 9/14 کیلومتر، درزمرۀ خطوط با طول متوسط است، با در نظر گرفتن سایر معیارها باید اجرای آن را در اولویت قرار داد.
کلیدواژه: عدالت فضایی، حمل و نقل عمومی، آنتروپی شانون، کوپراس، منحنی لورنز.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله عدالت فضایی،حمل و نقل عمومی،آنتروپی شانون،کوپراس،منحنی لورنز،ضریب جینی،
عنوان انگلیسی A Combined Approach Utilizing Geographic Information Systems and Spatial Equity Indicators to Prioritize the Development of Bus Rapid Transit Lines until 1410 (Case Study of Isfahan, Iran)
چکیده انگلیسی مقاله Introduction: In recent decades, rapid urbanization and insufficient urban planning have disrupted urban cohesion and spatial integrity. "The concept of 'spatial equity' has developed as an essential framework in urban planning discourse to alleviate spatial inequalities arising from urban fragmentation In urban environments, spatial inequalities, uneven distribution of services, and environmental challenges are often interrelated. This underscores the significance of addressing issues such as service allocation in urban spaces, particularly within the context of developing countries. In alignment with global trends and national macro-policies, the discourse on spatial equity has gained significant attention within the realm of Iranian urban studies, as it is recognized as a fundamental component for achieving sustainable development. A well-structured and extensive public transportation system is pivotal for urban life, facilitating public mobility and ensuring equitable access to essential services. Integrating spatial equity principles in public transportation development can significantly enhance system efficiency while improving citizens' access to urban service centers without extensive construction. Isfahan, Iran's third-largest metropolis, faces rising intra-city travel, declining quality of life, environmental pollution, and disrupted spatial equity due to population growth and physical expansion. Material and methods: The metropolis of Isfahan, being the third-largest in Iran, has witnessed substantial population growth and physical development in recent years. Consequently, it now faces various challenges, such as an increase in intra-city travel, a decline in quality of life, worsening environmental pollution, and growing spatial disparities. The existing public transportation system is inadequate in meeting the needs of its residents, resulting in inefficient urban service management. As such, investing in and developing suitable public transportation infrastructure has become a pivotal strategy to address these concerns and foster a more sustainable and equitable urban environment. Assessing public transportation, a critical factor shaping urban structures, is essential for addressing these challenges. To improve equitable access to public transportation, comprehensive studies in Isfahan have proposed the establishment of 21 Bus Rapid Transit (BRT) lines. This research applies a multi-criteria decision-making approach, incorporating Shannon Entropy and COPRAS models, to prioritize BRT line development with a focus on spatial justice. The planning horizon for this study extends to 2031 (1410 in the Iranian calendar). A key novelty of this research lies in the integration of Geographic Information Systems (GIS) with spatial justice indicators to guide BRT line prioritization. Results and discussion: First, the performance of existing BRT lines was assessed using permeability, proximity, and accessibility metrics, while spatial equity was quantified using the Gini coefficient and Lorenz curve. Subsequently, the Gini coefficient for each proposed BRT line was calculated and compared with the current value to evaluate the potential impact of each line. The Shannon Entropy method was employed to assign weights to the importance of the criteria, prioritizing proximity, permeability, and accessibility, respectively. Finally, the COPRAS method was utilized to rank the 21 proposed BRT lines for development by 2031. Conclusion: Results suggest that, despite the Ayatollah Ghafari Terminal to Sheikh Saduq line (14.9 km) falling within the medium-length category, it should be considered the top priority for implementation when taking into account the other relevant criteria.
Keywords: Spatial Equity, Public Transport, Shannon Entropy, Kopras, Lorenz Curve
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله عدالت فضایی,حمل و نقل عمومی,آنتروپی شانون,کوپراس,منحنی لورنز,ضریب جینی
نویسندگان مقاله ایمان بهارلو |
گروه سنجش از دور و GIS، دانشکدۀ منابع طبیعی و محیط‌زیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

علی اکبر متکان |
مرکز مطالعات سنجش از دور و GIS، دانشکدۀ علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

علیرضا وفائی نژاد |
دانشکدۀ مهندسی عمران، آب و محیط‌زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

احمد خادم‌الحسینی |
دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نجف‌آباد، اصفهان، ایران

نشانی اینترنتی https://gisj.sbu.ac.ir/article_104237_6fda38a047794ffb35ea42f4e42d09ce.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات