پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، جلد ۵۷، شماره ۲، صفحات ۲۸۱-۳۰۶

عنوان فارسی موضع جاحظ نسبت به امام علی(ع)
چکیده فارسی مقاله پرداختن به آثار اهل سنت و تلاش برای ترسیم سیمای امام علی (ع) در آثارشان می‌تواند ما را به‌نگاه نخبگان آنها نسبت به‌حضرت علی (ع) رهنمون شود. یکی از کسانی که دیدگاه‌های ضد و نقیضی از او درباره امیرمؤمنان (ع) نقل شده، جاحظ معتزلی است که فعالیت‌های علمی‌اش در بصره و بغداد بسیار پردامنه بود. با وجود این، تاکنون موضع او نسبت به امیرمؤمنان (ع) با وجود غنای آثارش کمتر محل توجه پژوهشگران بوده است. این پژوهش در پی آن است با بررسی آثار جاحظ، که حاوی اطلاعاتی از امیرالمؤمنین (ع) است، موضع وی را نسبت به امام اول شیعیان بازگو کند. نویسندگان قدیم و جدید از تناقض موجود میان طرفداری جاحظ از امام علی (ع) و در عین حال دشمنی او با امام سخن گفته، علت آن را فرصت‌طلبی جاحظ دانسته‌اند. مسئله پژوهش حاضر این است که با فرض وجود مواضع متناقض از سوی جاحظ درباره امیرالمؤمنین (ع)، علت آن چیست؟ یافته‌های پژوهش حاضر نشان داده است که برخلاف تصور، نویسندگان این پژوهش معتقدند جاحظ، ادیبی فرقه‌نگارِ بی‌طرف است که برخلاف سایر کتب ملل و نحل توانسته است دیدگاه‌های فرق مختلف را نسبت به امام علی (ع) بی‌کم و کاست بازتاب دهد. از همین‌رو، گاه در قامت یک مدافع امام ظاهر شود و باتوجه به‌توانایی‌های زبانی و علمی خود که محصول پیوند با فرقه معتزله بوده است به‌نیکی از امام دفاع کند و انتقادهای گزنده‌ای را نسبت به‌مخالفان امام ابراز کند و از سوی دیگر در العثمانیه، به‌ویژه انتقادهای دشمنان امام را نسبت به ایشان منعکس کند.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله امام علی(ع)،جاحظ،کتب ملل و نحل،معاویه،ناصبیان،

عنوان انگلیسی ʿAlī b. Abī Ṭālib in the Works of al-Jāḥiẓ
چکیده انگلیسی مقاله Examining the works of authors to delineate the portrayal of Imām ʿAlī  offers insights into the perspectives of their intellectual elite towards him. Al-Jāḥiẓ al-Muʿtazilī, a prolific scholar active in Baṣra and Baghdād, is one such figure whose writings present seemingly contradictory views regarding him. Despite the richness of his literary output, his stance on ʿAlī b. Abī Ṭālib has received limited scholarly attention. This article aims to ascertain al-Jāḥiẓ's position concerning the first Imām of the Shīʿa by analyzing his complete works that contain information about him. The study of al-Jāḥiẓ's writings reveals a significant tension between his apparent support for ʿAlī b. Abī Ṭālib and expressions of animosity towards him. The central question of this research is to determine the underlying reasons for these contradictory positions held by al-Jāḥiẓ. The findings suggest that al-Jāḥiẓ, leveraging his scholarly and literary prowess, effectively reflected the diverse perspectives of various sects towardsʿAlī b. Abī Ṭālib as an ostensibly impartial milal wa niḥal writer. Simultaneously, he emerges as a staunch defender of the him in numerous treatises, skillfully employing his intellectual and scientific capabilities, shaped by his association with the Muʿtazila, to advocate for the ʿAlī b. Abī Ṭālib and articulate sharp criticisms against his adversaries.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله امام علی(ع),جاحظ,کتب ملل و نحل,معاویه,ناصبیان

نویسندگان مقاله هما محب علیان |
دانشجوی دکتری گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

شهربانو دلبری |
دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران،

اردشیر اسدبیگی |
دانشیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

مصطفی گوهری فخر آباد |
استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی، دانشکده الهیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران،


نشانی اینترنتی https://jhic.ut.ac.ir/article_101427_2a8e39cb0a0bdf79ec1f353c6cbcb67b.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات