پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی، جلد ۵۷، شماره ۲، صفحات ۲۲-۴۶

عنوان فارسی زمینه‌های شکل‌گیری تاریخ‌نگاری فارسیِ دوره سلجوقیان آناتولی
چکیده فارسی مقاله تشکیل حکومت سلجوقیان آناتولی در اواخر قرن پنجم هجری، نقطه‌عطفی در تاریخ آناتولی به‌حساب می‌آید. هم‌زمان با تشکیل این دولت، امواج مهاجرتی از ایران به‌آناتولی نیز شکل گرفت که جمعی از علما و دیوانیان ایرانی را نیز همراه خود به‌آناتولی برد. حضور این دسته از ایرانیان که بیشترشان در مناصب اداری و دیوانی مشغول به‌کار شدند، در کنار آنکه موجب گسترش زبان و ادب فارسی در آناتولی می‌شد، شکل‌گیری و گسترش تاریخ‌نگاری فارسی در آنجا را نیز در پی‌داشت. این امواج مهاجرتی با هجوم مغولان، شدت بیشتری یافتند و با انقراض خلافت عباسی به‌اوج خود رسیدند. مهاجران ایرانی که در دستگاه سلجوقیان آناتولی به‌مناصب دیوانی اشتغال داشتند با بهره‌گیری از عوامل گوناگونی، از جمله علاقه مغولان به‌تاریخ‌نگاری، نیاز سلجوقیان آناتولی به‌زنده نگاه‌داشتن خاطره دوران شکوه و عظمت خویش، همچنین برای پُرکردن خلاء رهبر معنوی جهان اسلام، یعنی خلافت عباسی به‌نگارش آثار تاریخ‌نگارانه‌ای دست زدند که بیش از هرچیز نماینده رویکرد ایرانی در تاریخ‌نگاری بود. پژوهش حاضر، بر‌اساس این مدعا شکل‌ گرفته است که بین مهاجرت دیوانیان ایرانی بهقلمرو سلجوقیان آناتولی و شکل‌گیری سنت تاریخ‌نگاری فارسی در قلمرو آنها رابطه‌ای مستقیم وجود دارد.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله تاریخ‌نگاری فارسی،دیوانسالاری ایرانی،سلجوقیان آناتولی،مغول،مهاجرت،

عنوان انگلیسی The Foundations of Persian Historiography during the Anatolian Seljuk Period
چکیده انگلیسی مقاله The rise of the Seljuks of Rūm in Anatolia during the late 5th/11th century represents a pivotal moment in the region’s historical trajectory. This political development was accompanied by successive waves of Iranian migration, particularly of scholars and bureaucrats who entered the Seljuk administrative apparatus. The presence of these Iranian elites played a crucial role in the diffusion of Persian language and literary culture throughout Anatolia, while also catalyzing the emergence of a distinctly Persianate historiographical tradition within the territories of the Seljuks of Rūm. This phenomenon intensified during the Mongol invasions and reached its zenith following the fall of the ʿAbbāsid caliphate in 656/1258. Iranian functionaries, operating within the Seljuk state structure, utilized several factors-including Mongol patronage of historical writing, the Seljuks’ ambition to immortalize their imperial legacy, and the symbolic vacuum left by the demise of the caliphate-to produce historical texts that conveyed a characteristically Iranian narrative framework. This study contends that the institutional presence and intellectual activity of Iranian bureaucrats were directly responsible for establishing the foundations of Persian historiography in Anatolia under Seljuk rule.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله تاریخ‌نگاری فارسی,دیوانسالاری ایرانی,سلجوقیان آناتولی,مغول,مهاجرت

نویسندگان مقاله نسرین محمدی |
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، گروه تاریخ، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران


نشانی اینترنتی https://jhic.ut.ac.ir/article_100889_c3f91f825846498539e17276e1ccc90e.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات