|
|
مخاطرات محیط طبیعی، جلد ۱۴، شماره ۴۴، صفحات ۱۲۷-۱۴۶
|
|
|
| عنوان فارسی |
بکارگیری نمایههای ریسک محیطزیستی در مکانیابی مناطق استقرار دیوارهای سیل‌بند رودخانه‌ای در جنوب استان کرمان |
|
| چکیده فارسی مقاله |
افزایش مخاطرات و خسارات ناشی از سیلاب در سال‌های اخیر لزوم توجه به مکانیابی روش‌های زیستی و فیزیکی کنترل سیلاب‌ها را غیرقابل اجتناب کرده است. لذا روش‌های فیزیکی مانند سیل‌بند رودخانه‌ای که در کوتاه‌‌مدت می‌توانند از خسارات ناشی از سیلاب‌ها بکاهند، مورد توجه این پژوهش است. منطقه مورد مطالعه بخش جنوبی استان کرمان شامل هفت شهرستان فاریاب، کهنوج، جیرفت، منوجان، عنبرآباد، قلعه‌گنج و رودبارجنوب است که اغلب آنها با خطر بالای سیلاب‌های ناشی از طغیان رودخانه‌ای مواجهند. از اینرو مکانیابی سیل‌بند رودخانه‌ای با کمک نمایههای ریسک محیطزیستی در قالب دو لایه خطر و حساسیت به وقوع سیلاب انجام شد. معیارهای خطر سیلاب، بوم‌شناختی بوده و شامل سه معیار مهیایی آب (بارندگی، تجمع رواناب)، نفوذپذیری (زبری سطح، نوع خاک و NDVI) و شکل زمین (شیب) است. معیارهای حساسیت به وقوع سیلاب، اقتصادی-اجتماعی بوده و شامل شبکه‌های حمل‌‌ونقل، مناطق مسکونی، مناطق نمونه گردشگری و اراضی کشاورزی است. ابتدا معیارهای نمایههای خطر سیلاب استانداردسازی و روش تحلیل سلسله-مراتبی وزن‌دهی شد. از تلفیق معیارهای مذکور به روش ترکیب وزنی خطی (WLC)، نمایههای خطر به دست آمد. در نهایت نمایه خطر سیلاب با هر یک از معیارهای حساسیت به وقوع سیلاب تقاطع داده شد تا مکان‌های پرخطر و حساس یا مناطقی با ریسک بالای سیلاب برای هر یک از معیارهای حساسیت به وقوع سیلاب به دست آید. بر اساس نتایج به دست آمده 56 درصد از اراضی کشاورزی و 48 درصد از مناطق ساخت‌وساز شده در منطقه ریسک سیلاب قرار دارند. همچنین 24 درصد از طول شبکه حمل و نقل نیز در این محدوده قرار دارد، اما هیچ یک از مناطق نمونه گردشگری در مناطق با خطر سیلاب واقع نشده‌اند. علاوه بر این 182 کیلومتر از طول رودخانه‌های استان که معادل 2 درصد آنهاست، نیاز به احداث دیواره‌های سیل‌بند جهت جلوگیری از خطر سیلاب در مناطق حساس اقتصادی-اجتماعی دارند. نتایج این مطالعه می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی جهت کاهش خسارات محیطزیستی سیلاب کاربرد داشته باشد و روش کار آن نیز در مطالعات مشابه در مناطق دیگر به کار رود. |
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
ارزیابی توان محیط زیست،مدیریت سرزمین،ریسک سیلاب،حساسیت به وقوع سیلاب،استان کرمان، |
|
| عنوان انگلیسی |
Utilization of Environmental Risk Indices for Site Selection in the Construction of River Floodwalls in Southern Kerman Province |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
The increasing frequency and severity of flood hazards in recent years have necessitated greater attention to the strategic implementation of both biological and physical flood control measures. This study focuses on physical interventions, specifically river floodwalls, as a short-term solution to mitigate flood damage. The study area encompasses the southern region of Kerman Province, including the seven counties of Faryab, Kohnoorj, Jiroft, Manujan, Anbarabad, Qaleh Ganj, and Rudbar Jonoob, which are predominantly high-risk zones for river overflow-induced flooding. To determine optimal sites for river floodwall construction, environmental risk indices were employed, comprising two key layers: flood hazard and flood susceptibility. The flood hazard assessment incorporated ecological criteria, including water availability (precipitation and runoff accumulation), permeability (surface roughness, soil type, and NDVI), and landform characteristics (slope). Meanwhile, socio-economic flood susceptibility was evaluated based on proximity to transportation networks, residential areas, tourist sites, and agricultural land. The criteria for flood hazard indices were standardized, and a hierarchical weighting method was applied. The hazard indices were calculated by combining the ecological criteria using the linear weighted combination (WLC) method. The resultant flood hazard index was then intersected with each socio-economic susceptibility criterion to identify high-risk and vulnerable areas for each category. The findings reveal that 56% of agricultural land and 48% of built-up areas fall within flood risk zones. Moreover, 24% of the transportation network lies in these zones, while none of the assessed tourist sites are situated within high-risk areas. Additionally, 182 kilometers of the province’s rivers-accounting for 2% of the total river length—were identified as requiring floodwall construction to mitigate risks in sensitive socio-economic zones. The outcomes of this study provide valuable insights for decision-makers aiming to reduce environmental and socio-economic damages caused by floods. Furthermore, the methodology employed offers a replicable framework for similar studies in other regions. |
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
ارزیابی توان محیط زیست,مدیریت سرزمین,ریسک سیلاب,حساسیت به وقوع سیلاب,استان کرمان |
|
| نویسندگان مقاله |
سعیده شهرکی |
دانش آموخته کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل
ملیحه عرفانی |
دانشیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل
فاطمه جهانی شکیب |
استادیار، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه بیرجند
فاطمه عین الهی پیر |
استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل
|
|
| نشانی اینترنتی |
https://jneh.usb.ac.ir/article_8762_9f9d9208b2f248d38c814f28d5624032.pdf |
| فایل مقاله |
فایلی برای مقاله ذخیره نشده است |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
|
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|