این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
فقه و اصول، جلد ۵۶، شماره ۱، صفحات ۲۱۳-۲۴۹
عنوان فارسی دکترین مثبت و منفی؛ هم‌گرایی یا واگرایی (مطالعۀ تطبیقی در فلسفۀ اخلاق و اصول فقه)
چکیده فارسی مقاله «فایده‌گرایی» ازجمله نظریات مطرح‌شده در اخلاق هنجاری و از نظریات بسیار تأثیرگذار در فلسفۀ اخلاق است و ردپای آن را می‌توان در بسیاری از علوم مرسوم دید؛ اندیشه‌ای مبتنی بر سیرۀ عقلا که علاوه بر رشد چشمگیر آن در فضای غیرالهیاتی در دنیای غرب، در فضای الهیاتی نیز سابقۀ دیرینه داشته است؛ ازجمله در دین اسلام که می‌توان رد پای آن را در ضمن مسئلۀ حُسن‌وقُبح مشاهده کرد. نفس فایده‌گرایی، امری نیکوست که عقل نیز بدان حکم می‌کند؛ باوجوداین، میان اندیشمندان در کیفیت فاید‌ه‌اندیشی تفاوت‌های بسیار چشمگیری وجود دارد: برخی، حداکثرسازی شادی و کاهش رنج را الگوی فایده‌گرایی و عده‌ای د یگر، کاهش رنج را محور فایده‌گرایی قرار داده‌اند که دارای خوانش‌های متعددی است، ازجمله: منفی‌گرایی مطلق، ضعیف، متوسط و آستانه‌ای. شبیه دو گرایش مذکور و الگوهای مشابه را می‌توان در میان علمای اصول نیز یافت. آنگونه که برخی اولویت‌ را به دفع مفسده و برخی به جلب مصلحت‌ و برخی دیگر، صرفاً در مقام تزاحم به دفع مفسده داده‌اند و برخی نیز قائل به تخییر شده‌ و در غیر از موارد تزاحم، اهمیت مصلحت و مفسده را سنجه ترجیح دانسته‌اند. این نوشتار با روش تحلیلی‌توصیفی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای می‌کوشد به‌ تحلیل رویکردهای متعدد فایده‌گرایی و استدلال آن‌ها بپردازد. حاصل تحقیق اینکه به نظر می‌رسد نظریۀ منفی‌گرایی، دچار ضعف بوده و اولویت دفع مفسده درصورت تزاحم و جریان قاعدۀ اهم و مهم در غیر موارد تزاحم، منطقی و موجه است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله فایده‌گرایی، فایده‌گرایی مثبت، فایده‌گرایی منفی، مصلحت، مفسده، اهم و مهم،
عنوان انگلیسی Positive and Negative Doctrines: Convergence or Divergence (A comparative Study in Moral Philosophy and Jurisprudential ʾUṣūl)
چکیده انگلیسی مقاله Utilitarianism, as one of the theories discussed in normative ethics, is considered to be one of the most influential theories in moral philosophy. Traces of this theory can be found in many prevalent sciences. The theory is in accordance with the tradition of ʿuqalā (the wise) and has a long-standing history in the theological context despite its considerable growth in the non-theological space in the West. For instance, it can be observed where questions of virtue and vice are discussed. At its core, utilitarianism is a commendable concept that can also be advocated based on reason. However, scholars hold significantly different views regarding the quality of utilitarian thinking. Some take the maximization of happiness and the reduction of suffering as the model of utilitarianism. On the other hand, a group of thinkers center their utilitarianism around the reduction of suffering, which has multiple interpretations, including absolute, weak, moderate, and threshold negativisms. A similar tendency and pattern can be observed among scholars of ʾUṣūl, where some prioritize the avoidance of mischief (mufsidih), some prioritize attracting benefit (maṣlaḥat), some give precedence to the avoidance of mischief only in case of conflicting priorities, and yet some advocate for a balanced approach (takhyīr), considering the importance of benefit and mischief to be the criterion for preference except in cases where priorities are conflicting. The present research analyses the various approaches to utilitarianism and its justifications, using the analytical method and relying on library sources. It seems that the theory of negativism is weak and prioritizing the avoidance of mischief is logical and justified in case of conflict, whereas the principle of priorities (ʾaham va muhim) applies to non-conflicting cases.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله فایده‌گرایی, فایده‌گرایی مثبت, فایده‌گرایی منفی, مصلحت, مفسده, اهم و مهم
نویسندگان مقاله مهدی نریمانپور |
دانشجوی دکتری فقه و حقوق خصوصی دانشگاه شهید مطهری

محمد بهرامی خوشکار |
دانشیار گروه فقه دانشگاه شهید مطهری

مسعود نریمانپور |
کارشناسی ارشد حقوق خصوصی پردیس فارابی

نشانی اینترنتی https://jfiqh.um.ac.ir/article_45222_075cac1074466aaf010a01aa6167dc0b.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات