این سایت در حال حاضر پشتیبانی نمی شود و امکان دارد داده های نشریات بروز نباشند
پژوهش های معماری اسلامی، جلد ۴، شماره ۳، صفحات ۱۴۳-۱۵۷
عنوان فارسی دسته‌بندی شیوه‌های اجرای کتیبه‌های نستعلیق در تزئینات معماری دوره صفوی
چکیده فارسی مقاله یکی از جذاب ترین و متنوع ترین تزئینات معماری بناهای دوره صفوی، کتیبه های نستعلیق هستند که به شیوه‌های مختلف در بناهایی با کاربری های متنوع اجرا شده اند. این کتیبه ها حاوی اطلاعات ارزشمندی مانند توصیف بنا، بانیان و هنرمندان نیز هستند که شناسایی و معرفی آنها به روشن شدن زوایای پنهان تاریخ هنر معماری و خوشنویسی ایران منجر می‌شود. علاوه بر این، جنبه های زیبایی شناسانه این آثار نیز قابل بررسی است. از این منظر، یکی از نکاتی که نمی‌توان به آن بی توجه بود، گوناگونی شیوه های اجرایی کتیبه ها است که تاثیر آن بر کیفیت خوشنویسی بی‌تاثیر نبوده است. هدف این پژوهش، شناسایی شیوه های رایج و معرفی شیوه های کمتر شناخته شده در اجرای کتیبه های نستعلیق در تزئینات وابسته به معماری دوره صفوی است تا از این منظر، راه های پیوند دو هنر شناخته شده ایرانیان در دوره اسلامی ـ خوشنویسی و معماری ـ هر چه بیشتر آشکار شود. در پژوهش بنیادی حاضر که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته، از شیوه نمونه‌گیری طبقه بندی پسین استفاده شده است. بر این اساس، 205 کتیبه در دسترس در 137 بنای تاریخی صفوی مورد مطالعه قرار گرفته که اطلاعات بیش از شصت درصد آن‌ها به روش میدانی جمع آوری و مستندنگاری شده است. بر پایه نتایج حاصله، بناهای حاوی کتیبه نستعلیق در دوره صفوی را می توان در قالب 11 کاربری دسته بندی نمود که بیشترین کاربری آن ها به ترتیب بناهای مقبره ای، مساجد، مدارس و آب انبارها هستند. نتایج به دست آمده بیانگر آن است که شروع کتیبه‌نگاری نستعلیق، به شیوه حجاری و از اواسط قرن نهم هجری در مجموعه‌های آرامگاهی شهر هرات بوده است. در دوره صفوی، این سنت ادامه یافته و به 6 شیوه اجرای اصلی ـ حاوی 17 زیر مجموعه متمایز ـ قابل تفکیک است. درصد فراوانی کتیبه ها نشان می‌دهد که رایج ترین شیوه‌های اجرایی به ترتیب: حجاری (51 %) و کاشی‌کاری (24.9 %) است و تزئینات گچی، چوبی، فلزی و نقاشی از نظر تعداد نمونه، در رده های بعدی قرار می‌گیرند. ترتیب زمانی به‌کارگیری این شیوه ها نیز بر پایه نمونه های حاوی تاریخ، ارائه شده است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله کتیبه نستعلیق، تزئینات معماری، معماری صفوی، خوشنویسی صفوی.
عنوان انگلیسی Categories practices of used techniques in Nastaliq inscriptions on Safavid architectural decoration
چکیده انگلیسی مقاله One of the most attractive and most diverse decorations of the Safavid period architecture is Nastaliq inscriptions that have been implemented in different ways in buildings with different applications. The scrolls contain valuable information such as a description of the building, patrons and artists who identify and introduce them to clear the hidden aspects of architecture and calligraphy history. In addition, the aesthetic aspects of this work are also being investigated. From this perspective, one of the things that cannot be oblivious to it, the variety of practices those impacts on the quality of calligraphy in the inscriptions. The aim of this study is to identify common practices and introducing lesser-known practices in the implementation of Nastaliq inscriptions in the architectural decoration belonging Safavid dynasty. This fundamental research is the descriptive study was conducted; the sampling method used is Post Stratification. Accordingly, the 204 available inscriptions have been studied. More than sixty percent of the documentary has been gathered by field researches. The results indicate that the first Nastaliq inscriptions were in 9th mid-century A.H. carving used in the series of gravestones in Herat. Results show that in the Safavid period, this way has continued. In this period, the techniques divided to 6 main ways which containing 17 separable distinct subsets. The abundance percentage of the most common methods in inscriptions shows that: Stoney (51%) and Tile working (24.9%) are the most two usage ways. After those, the ornaments made of plaster, wood, metal and painting in terms of the number of samples are the other techniques. According to the classification of different methods, there are 6 unique techniques in research samples: Koshte-bori and Tokhme-gozari (two branches of Stucco Decorations) at Pinia House in Naein and Nim-Avard School at Isfahan, Laye-Chini (Gilded Decoration on Plaster) at Aliqapou Palac in Isfahan, Hakkaki (Wood Engraving) at Jame mosque in Natanz, Moshabbak-felez (Metallic Reticular) at Darbe-Imam in Isfahan and Qalamzani Barjaste (Metallic Relief Scrimshaw) at Chaharbagh School in Isfahan. Also, when applying such methods was used in architectural decoration are investigated based on dated samples. On the basis of dated inscriptions can be proposed as follows: the first technique is Stone Carving at 922-923 A.H. in Maydan mosque in Kashan and tomb of Imamzade Abolfotooh in Vanshan. Mosaic Tile is the next method which used probably in 918 and certainly in 951 A.H. After these two styles, respectively: Woodcut (963 A.H), Stucco (979 A.H), Metallic Scrimshaw (1011 A.H), Wood Engraving (1012 A.H), Stone Engraving (1020 A.H), and Stone Mosaic (1031 A.H), Haft-Rang Tile (1034 A.H), Painting (1073 A.H), Metallic Reticular (mid-11th century A.H), Rooye-koobi (1091 A.H), Tokhme-gozari and Laye-Chini (early 12th century A.H) and finally Metallic Relief Scrimshaw (1120 A.H). This study shows that the variety of technical method used in Nastaliq Inscription was limited on first half of Safavid era and the culmination of a variety of methods has been in the 11th century A.H.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله احمد صالحی کاخکی | ahmad salehi kakhki


قباد کیانمهر | qobad kianmehr


حمیدرضا قلیچ خانی | hamid reza ghelichkhani


فرهاد خسروی بیژایم | farhad khosravi bizhaem


نشانی اینترنتی http://jria.iust.ac.ir/browse.php?a_code=A-10-182-48&slc_lang=fa&sid=fa
فایل مقاله اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/1429/article-1429-312421.pdf
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده مطالعات موضوعی در معماری و شهرسازی اسلامی (مانند ایده های فضائی- هندسی، نمادها، آرایه ها، احجام و غیره)
نوع مقاله منتشر شده پژوهشی
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات