|
|
اندیشه سیاسی در اسلام، جلد ۷، شماره ۲۳، صفحات ۷-۲۸
|
|
|
| عنوان فارسی |
راه برون‌رفت از بنیادگرایی اسلامی |
|
| چکیده فارسی مقاله |
هرچند خشونت‌گرایی با تمسک به آموزه‌های دینی که نوعاً با تکیه صرف بر الفاظ و نوعی اخباری‌گری توأم بوده است امر کاملاً جدیدی نیست و در تاریخ ادیان سوابق بسیاری دارد، ولی آنچه امروزه به عنوان بنیادگرایی خشونت‌آمیز شاهدیم - با همه ویژگی‌ها و خصوصیات آن - امر جدیدی است که در تاریخ ادیان و مذاهب کمتر مسبوق به سابقه است. بنابراین، بنیادگرایی اسلامی در این مقاله آن خوانشی از اسلام است که جز عصر حاضر، در هیچ یک از برهه‌های تاریخی گذشته وجود نداشته و خشونت‌ورزی ویژگی بارز آن است. با این تفاسیر، مبنای تکثر قرائات از اسلام تا پیش از قرن حاضر هرچه بوده، توان تبیین سازوکار ظهور بنیادگرایی اسلامی ندارد. بنابراین، یافتن راهی برای برون‌رفت از این خوانش مذهبی، مستلزم آن است که ابتدا منطق ظهور و بازتولید آن را دریابیم. در این راستا، در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر از اندیشه‌های علیرضا شجاعی‌زند1، مصطفی ملکیان2 و سارا شریعتی3 در این زمینه بهره جسته‌ایم. با واکاوی آرای شجاعی‌زند ظهور بنیادگرایی اسلامی را در تنشِ معاصرِ میان ایدئولوژی جمع‌گرای اسلامی و ایدئولوژی فردگرا و جهانی‌شده لیبرال یافتیم که مبنای بازتولید آن نیز با اتکا به اندیشه‌های ملکیان و شریعتی در اتخاذ سازوکاری پوپولیستی بود. واکاوی نظریات مربوط به پوپولیسم، تقویت جامعه مدنی را به عنوان اولین گام برای مبارزه با بنیادگرایی اسلامی به ما نمایاند. [1] 1. دکتر علیرضا شجاعی‌زند نظریه‌پرداز ایرانی در حوزه جامعه‌شناسی دین و پژوهشگر در زمینه جامعه‌شناسی معرفت است. کتاب‌های «مشروعیت دینی دولت و اقتدار سیاسی (1376)»، «دین، جامعه و عرفی‌شدن (1380)»، «عرفی‌شدن در تجربه مسیحی و اسلامی (1381)»، «برهه انقلابی در ایران (1382)»، «تکاپوهای دین سیاسی (1383)»، «عرفی‌شدن در غرب مسیحی و شرق اسلامی (1383)»، «جامعه‌شناسی دین (1) (1388)»، «الدین و المتغیرات الثقافیه المعاصره: الحداثه، العلمنه، العولمه (2012)»، «نقش دین در توسعه (1393)» و «دین در زمانه و زمینه مدرن (1394)» بازتاب بخشی از اندیشه‌های ایشان هستند.2- مصطفی ملکیان فیلسوف ایرانی و صاحب نظریه «عقلانیت و معنویت» است. تمرکز اندیشه‌های ایشان در حوزه‌های فلسفه، روان‌شناسی، عرفان، دین، و ادبیات و هنر است.3- دکتر سارا شریعتی مزینانی از متفکران ایرانی در حوزه جامعه‌شناسی دین است. «دین و ایدئولوژی (1391)»، «مقدمه‌ای در مواجهه با علوم اجتماعی در متن سنت‌های شیعی (1393)» و «طرد شدگان (1394)» بخشی از آثار ایشان هستند. |
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
بنیادگرایی اسلامی، لیبرالیسم، پوپولیسم، شجاعی زند، ملکیان، شریعتی، |
|
| عنوان انگلیسی |
The way out of Islamic fundamentalism |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
Although violence based on religious teachings, which is typically based on mere words, is not entirely new and has a long history in religions, but what we see today as violent fundamentalism with all its features is new, is less unprecedented in the history of religions and sects. Thus, Islamic fundamentalism in this article is a reading of Islam that has not existed in any of the past historical periods except the present age; and its hallmark is violence. Islamic fundamentalism is a reading of Islam that has not existed in any of the past historical periods except the present age. Therefore, finding a way out of this religious reading requires that we first understand the logic of its emergence and reproduction. Therefore, in this article, we sought the logic of the emergence and reproduction of Islamic fundamentalism and finding a way out of it. Achieving it also requires mastering how it emerges and reproduces. In this regard, in the present descriptive-analytical article, we used the ideas of Alireza Shojaeezand, Mostafa Malekian and Sara Shariati in this field. On this basis, we found the emergence of Islamic fundamentalism in the contemporary tension between Islamic collectivist ideology and individualistic and globalized liberal ideology. Also, the adoption of a populist mechanism is the basis of its reproduction. Therefore, we believe that strengthening civil society is a sufficient condition for overcoming Islamic Fundamentalism |
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
بنیادگرایی اسلامی, لیبرالیسم, پوپولیسم, شجاعی زند, ملکیان, شریعتی |
|
| نویسندگان مقاله |
علی محمد حاضری |
دانشیار علوم اجتماعی دانشگاه تربیت مدرس
عبدالله ولی نژاد |
دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
|
|
| نشانی اینترنتی |
https://andishehsiyasi.ri-khomeini.ac.ir/article_121465_6eb5cc1ffdacbe0e37b0b95e61e2ee72.pdf |
| فایل مقاله |
فایلی برای مقاله ذخیره نشده است |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
|
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|