تاریخ علم، جلد ۸، شماره ۱، صفحات ۱-۳۶
عنوان فارسی دو رسالۀ نو یافته از ابو حاتم اَسفزاری در حساب و گیاه‌شناسی
چکیده فارسی مقاله ابو حاتم مظفر اسفزاری (سد? 5 و 6ق) منجم، ریاضی‌دان و طبیعی‌دان بزرگ ایرانی، معاصر و همکار عمر خیام بود. از زندگانیش اطلاع چندانی در دست نیست؛ فقط بعضی مورخان و دانشمندان در آثار خود از وی یاد کرده‌اند. از مهم‌ترین کارهای علمی او شرکت در رصد اعتدال بهاری به منظور اصلاح گاهشماری و تدوین تقویم جلالی است. از او چندین اثر در زمینه‌های ریاضیات، مکانیک، اندازه‌گیری اوزان، کائنات جو و گیاه‌شناسی بر جای مانده است و متأسفانه تعدادی از آثار او از بین رفته یا شناسایی نشده‌اند. در این مقاله دو رسال? نو یافته از اسفزاری برای نخستین بار عرضه می‌شود. نخستین آنها، رساله‌ای ریاضی به عربی با نام «برهان علی جمع المربعات المتوالیه» و موضوع آن اثبات هندسی دستور مجموع مربعات اعداد متوالی است. دیگری رساله‌ای به فارسی در گیاه شناسی با نام «رساله الشَبَکه» و موضوع آن تشریح اجزای گیاه و بررسی انواع و کارکرد شبک? مجاری تغذیه در گیاهان (آوند) است. این رسال? ارزشمند نشانگر پیشگامی دانشمندان ایرانی در شناخت و تبیین آوند در گیاهان است.
کلیدواژه‌های فارسی مقاله اسفزاری، آوند، تشریح گیاه، شبکه، مربعات اعداد متوالی،
عنوان انگلیسی Two Newly-Found Treatises from Abū Hātam Asfizārī on Arithmetic and Botany
چکیده انگلیسی مقاله Ab? H??tam Muz?affar Asfiz?r? (5th and 6th centuries A.H.), the great Iranian mathematician, astronomers and scholors, was a contemporary of Khayy?m. We don’t know much about his life excert what has been mentioned in some historians’ and scholars’, works. Amony his most remarkable scientific achievements, we can mention his role in vernal equinox in order to modify and improve chronology and Jal?l? Calender. Although, unfortumately, some of his works have still not been discovered or have been lost, he has some works in different fields such as Mathematics, mechanics, weight measurement, cosmology and botany. In this article, two separate theses are presented, which were amony Asfiz?r? ,s lost works. The first thesis is an Arabic mathematical one called “Borh?n ?al? Jam ?a-i al-Morabb ?a?t-i al- Motiv?l?ah” focusing on geometrical proving of the total squares numbers. The second thesis is a Persian one called “Ris?lat-i al- Shabakah” in botany, focusing on analysis of a plant parts and surveying vessel network system in plant and the way leaves and fruit are fed through these vessles. This significant thesis show how Islamic scholors, despite having no accurate instruments, had looked profoundly and scientifically in natural issues.
کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله
نویسندگان مقاله محمدرضا عرشی | mohammad reza
کارشناس ارشد تاریخ علم، دبیر ریاضی آموزش و پرورش کاشان

نشانی اینترنتی http://jihs.ut.ac.ir/article_24117_544b169e8e81085b98d239cb33a3b8b6.pdf
فایل مقاله فایلی برای مقاله ذخیره نشده است
کد مقاله (doi)
زبان مقاله منتشر شده fa
موضوعات مقاله منتشر شده
نوع مقاله منتشر شده
برگشت به: صفحه اول پایگاه   |   نسخه مرتبط   |   نشریه مرتبط   |   فهرست نشریات