|
|
برنامه ریزی توسعه کالبدی، جلد ۵، شماره پیاپی ۱۱، صفحات ۱۱۱-۱۳۳
|
|
|
| عنوان فارسی |
سنجش ابعاد کالبدی تاب‌آوری جوامع روستایی در مواجهه با سیل (مطالعه موردی: حوضه آبخیز گرگانرود) |
|
| چکیده فارسی مقاله |
امروزه نگرش به مخاطرات طبیعی تغییرات چشمگیری داشته و دیدگاه غالب از تمرکز بر کاهش "آسیب‌پذیری" به افزایش "تاب‌آوری" تغییر یافته است. مطابق آمارها، سیل و طوفان بیشترین خسارات و تلفات را به جوامع بشری واردکرده است. این امر در کشور و استان گلستان نیز صادق است. زیرا، نتایج بررسی‌ها در زمینه مخاطرات طبیعی این استان نشان می‌دهد که 215 روستای آن، در معرض خطر دائم سیل قرار دارند. اگرچه طی سالهای اخیر در این استان غالباً تدابیری با رویکرد کاهش آسیب‌پذیری و با تاکید بر ابعاد کالبدی روستاها اتخاذ شده ولی از منظر سنجش تاب‌آوری در مواجهه با مخاطرات سیل، از بُعد کالبدی نیز اقدام موثری صورت نگرفته است. لذا، هدف از این تحقیق تعیین و سنجش رابطه بین عوامل و مولفه‌های کالبدی و میزان تاب‌آوری جوامع روستایی در مواجهه با مخاطرات سیل در حوضه آبخیز گرگانرود است. این پژوهش از نوع مطالعات کاربردی بوده و به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته است. جامعه آماری شامل 106 روستا با تعداد 22942 خانوار است که با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و تصادفی در کنار بهره‌مندی از فرمول کوکران، تعداد 31 روستا با 318 خانوار بعنوان حجم نمونه تعیین شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد هرچقدر فاصله بافت و کالبد روستا از رودخانه بیشتر باشد، میزان تاب‌آوری روستائیان نیز افزایش می‌یابد. این امر در خصوص تاب‌آوری اجزای کالبدی روستا از جمله فاصله واحدهای مسکونی، مزارع و باغات و نیز سایر مستغلات تا رودخانه نیز صادق است. همچنین، معابر روستایی با بهبود کیفیت پوشش معابر، به همراه افزایش طول کانیوو و جدول‌کشی، می‌توان شاهد کاهش آسیب‌پذیری و متعاقباً موجب بهبود تاب‌آوری کالبدی روستاها بود. گفتنی است، با افزایش عمر مساکن از میزان تاب‌آوری خانوار روستایی کاسته می‌شود. به‌طوری‌که، احداث خانه‌های نوساز و توجه به طرح‌های بهسازی مسکن و اقدامات مقاوم‌سازی بنا می‌تواند تاب‌آوری آنها را در برابر مخاطرات سیل بهبود بخشد. همچنین، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تاب‌آوری روستاهای منطقه در بُعد کالبدی کمتر از حد متوسط با میانگین 89/2 بوده که در این بین، خانوارهای روستایی زیرحوضه‌های چهل‌چای، قورچای و تیل‌آباد دارای تاب‌آوری کالبدی در متوسط بوده و اکثر خانوارهای روستایی زیرحوضه‌های سفلی‌گرگانرود، محمدآباد-زرین‌گل، مادرسو و قرناوه، دارای تاب‌آوری کالبدی ضعیفی می‌باشند. |
|
| کلیدواژه‌های فارسی مقاله |
|
|
| عنوان انگلیسی |
Measuring the physical dimension of rural resilience against flood (Case study: Gorganroud watershed basin) |
|
| چکیده انگلیسی مقاله |
Nowadays, recognizing the ways to achieve sustainability has dramatically changed through different patterns of vulnerability reduction in rural planning and disaster management. The attitude to natural hazards has also changed, and the dominant view has shifted from focusing on reducing "vulnerability" to improving "resilience". According to figures, "floods", storms and earthquakes have caused the greatest damages and casualties to human societies. Iran and Golestan province are not exceptional. Results of the present study show that 215 villages are facing the permanent danger of flood. In recent years, measures have been taken to reduce vulnerability, especially in case of physical dimensions of villages in Golestan province; however, enough attention has not yet been paid to effective attempts for measuring resilience against the flood risks. Therefore, based on systemic and sustainable development approaches the main goal of the present research is analyzing and measuring the relations between physical-environmental, economic, social, and institutional factors of rural communities with the rate of their resilience against flood in Gorganroud watershed. This research is a fundamental-applied study and has been completed based on a descriptive-analytical method. The study area contains 106 villages with 22,942 households. Using multistage and random cluster sampling and Cochran formula, 31 villages with 318 households were selected as the sample size. Validity of the questionnaire was verified using the Delphi method and the reliability of the questionnaire was confirmed by the total amount of Cronbach's alpha coefficient for the rural household questionnaire α1= 0.86 and for the rural managers (Dehyar) questionnaire α2= 0.89. The overall results of the present research showed that there is a significant relationship between the environmental-physical, and social components of the study areas and the resilience of the inhabited communities against the floods. But there is not a meaningful relationship between the economic components of these villages and the resilience of their inhabitants in dealing with floods. Meanwhile, the average resilience of various dimensions of entire sub-basins of the study area was often ranked as "moderate to weak" grouping. The average figures for resilience of various dimensions were as follows: environmental-physical 2.89, social 3.68, institutional 2.92 and economic 2.64. These figures confirm the "moderate to weak" grouping of the area against flood resilience. In conclusion, it can be said that rural households in sub-basins of ChehelChai, Ghurechai and TilAbad and Sofla of Gorganrood have an overall moderate resilience, and rural households in sub-basins of Madarsoo, Rudbar-Mohammad-Abad-Zaringol and Sarisoo locate at an overall weak resiliency group. |
|
| کلیدواژه‌های انگلیسی مقاله |
|
|
| نویسندگان مقاله |
محمد میرزاعلی |
دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، دانشگاه پیام‌نور، تهران
عبدالحمید نظری |
دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه پیام‌نور، گنبدکاووس، ایران.
مجید اونق |
استاد آبخیزداری و مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی، گرگان
|
|
| نشانی اینترنتی |
http://psp.journals.pnu.ac.ir/article_5262_0ff8a33aa37706d0da68f1e466507fa8.pdf |
| فایل مقاله |
اشکال در دسترسی به فایل - ./files/site1/rds_journals/2027/article-2027-1133106.pdf |
| کد مقاله (doi) |
|
| زبان مقاله منتشر شده |
fa |
| موضوعات مقاله منتشر شده |
|
| نوع مقاله منتشر شده |
|
|
|
|
برگشت به:
صفحه اول پایگاه |
نسخه مرتبط |
نشریه مرتبط |
فهرست نشریات
|