کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور

مقدمه

مجلات علمی از جایگاه منحصر به فردی در تحقق اهداف سند چشم انداز و نقشه جامع علمی کشور برخوردارند و ارتقای این مجلات نقش موثری در رشد مقالات و تداوم جهش علمی کشور دارد. به لطف خداوند متعال و با همکاری و تلاش جدی و مستمر جامعه علمی کشور در سال های اخیر مقالات و مجلات علوم پزشکی ایران از توسعه کمی و کیفی مطلوبی برخوردار بوده اند و با توجه به ظرفیت ها و توانمندی های موجود کشور این رشد پرشتاب همچنان ادامه دارد. دبیرخانه کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور با هدف اصلی حمایت و سیاست گذاری مجلات علمی علوم پزشکی کشور ایجاد شده است و در سال های اخیر با گذر از نگاه سنتی و توجه خاص به شبکه سازی، نشر الکترونیکی و انتشار حرفه ای و مبتنی بر شواهد مجلات و با همکاری دانشگاه ها و محققین علوم پزشکی در این زمینه گام های ارزشمندی برداشته شده است.

تاریخچه کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور

به دنبال جداسازی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از وزارت علوم، تحقیقات و فناوری درسال ۱۳۶۸، کمیسیون نشریات علوم پزشکی در مرداد سال۱۳۷۳ از کمیسیون نشریات وزارت علوم تحقیقات و فناوری جدا و در حوزه معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و به منظور حمایت و هدایت مجلات علمی پژوهشی شروع به فعالیت نمود. اساسنامه، ترکیب اعضا، اهداف و شرح وظایف کمیسیون در ادامه این گزارش به تفصیل ارایه شده است.

گزارش توسعه نشریات علوم پزشکی کشور از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۴

الف)  وضعیت نشریات در سال ۱۳۸۶

در سال ۱۳۸۶ در مجموع ۱۱۳ مجله علوم پزشکی ایران دارای رتبه علمی پژوهشی بود که از این میزان ۱۷ مجله (۱۵% مجلات) دارای سایت و نرم افزار فعال و استاندارد و یک مجله (کمتر از ۱% مجلات) دارای سایت استاندارد مطابق معیارهای پایگاه Pubmed بود. در آن زمان ۲ مجله علوم پزشکی ایران (۱.۸% مجلات) در پایگاه استنادی ISI و ۲ مجله نیز (۱.۸% مجلات) در پایگاه استنادی Scopus نمایه شده بود. همچنین بسیاری از این مجلات با مشکل تأخیر در انتشار مواجه بودند به نحوی که ۱۲ مجله (۱۰.۶% مجلات) دارای تأخیر بیش از دو سال در انتشار بودند. در این بخش روند توسعه مجلات علوم پزشکی طی سال های ۱۳۸۶ لغایت ۱۳۹۵ ارایه می شود.

ب) توسعه کمی نشریات طی سال های اخیر
در اسفند سال ۱۳۹۵، ۳۹۹ مجله علوم پزشکی ایران دارای رتبه علمی- پژوهشی بودند.

ج) نمایه سازی نشریات

در حال حاضر ۲۰ مجله علوم پزشکی ایران در پایگاه استنادی Web of Science  و ۷۶ مجله در پایگاه استنادی Pubmed یا PMC و ۹۱ مجله نیز در پایگاه استنادی Scopus نمایه هستند. همچنین تعداد زیادی از این مجلات در سایر پایگاه های استنادی معتبر همچون Google Scholar، ISC، Proquest، DOAJ، Index Copernicus و غیره نمایه شده اند.

د) فرآیند الکترونیکی نمودن نشریات و ایجاد فرمت XML مقالات:

در حالی که در سال ۱۳۸۶ حدود ۱۷ مجله (۱۵% مجلات) دارای سایت و نرم افزار فعال و استاندارد بود، در پایان سال ۱۳۹۵ بیش از ۹۵% مجلات از طریق سایت و نرم افزار فعال و استاندارد به شبکه الکترونیکی نشریات کشور متصل شده اند به نحوی که چکیده مقالات آنها با فرمت XML و مطابق معیارهای Pubmed و کمیسیون نشریات علوم پزشکی و متن کامل مقالات آنها با فرمت pdf یا html برای استفاده عموم در دسترس می باشد. همچنین سایت و نرم افزار مجله می تواند نیازهای زیر را مرتفع نماید: داوری الکترونیکی، امکانات کاربری در سطوح مختلف شامل نویسندگان، داوران، کمک سردبیر و سردبیر، تاریخچه فعالیت های کاربران و مقالات، مدیریت مقالات، منابع و کاربران توسط هیأت تحریریه و اطلاع رسانی آنلاین و مداوم. علاوه بر آن ۱۱ مجله دارای سایت و نرم افزار استاندارد می باشند به گونه ای که متن کامل کلیه مقالات آنها با فرمت XML و مطابق معیارهای PMC DTD XML version ۳.۰ در پایگاه PMC نمایه شده است و برای استفاده عموم در دسترس می باشد.

گزارش اجمالی سایر اقدامات و فعالیت های کمیسیون نشریات

بدون تردید جامعه علمی کشور شامل محققین، دانشگاه های علوم پزشکی، انجمن های علمی، مراکز تحقیقاتی و سایر مؤسسات آموزشی و پژوهشی کشور در ایجاد جهش علمی و رشد پرشتاب مقالات و مجلات علوم پزشکی کشور نقش فعال و موثری ایفا نموده اند و بدون تلاش هدفمند و مستمر آنها موفقیت های فعلی حاصل نمی شد. از طرفی معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دبیرخانه کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور با توجه به وظایف ذاتی خود و در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز و نقشه جامع علمی کشور، تلاش نموده است تا حد امکان سیاستگذاری، هدایت و حمایت های لازم را در این زمینه انجام داده و نقش نظارتی خود را ایفا نماید. خلاصه ای از اقداماتی که تا کنون در این زمینه انجام شده است در این قسمت ارایه می شود.

الف) تدوین نقشه جامع نشریات علوم پزشکی کشور: در راستای منویات مقام معظم رهبری و بر اساس سند چشم انداز و نقشه جامع علمی کشور، در سال ۱۳۸۹ نقشه جامع علمی نشریات علوم پزشکی کشور توسط معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و دبیرخانه کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور و با همکاری محققیقن، سردبیران و معاونین پژوهشی دانشگاه های علوم پزشکی تدوین و پس از طرح و تأیید در جلسه مورخ ۲۴/۰۸/۱۳۸۹ شورای سیاستگذاری وزارت متبوع به مرحله اجرا در آمد. نکات مهم و خلاصه این نقشه جامع و برنامه های میان مدتی که در راستای تحقق اهداف مندرج در آن تدوین شده است در ادامه این گزارش ارایه می گردد.

ب) تصویب نشریات جدید و آیین نامه ها و قوانین مرتبط: دبیرخانه کمیسیون نشریات، با بهره گیری از تجربیات و توانمندی های ارزشمند اعضای محترم هیات علمی دانشگاه های علوم پزشکی کشور با برگزاری بیش از ۱۱۷ جلسه کمیسیون نشریات علاوه بر بررسی درخواست های اعطای موافقت اصولی و رتبه علمی پژوهشی، آیین نامه ها و قوانین متعدد و مختلفی نیز در زمینه انتشار مجلات علوم پزشکی مصوب و ابلاغ نموده است که عمدتاً در راستای تسهیل شرایط انتشار و توسعه کمی مجلات در عین حفظ و ارتقای کیفیت آنها بوده است و از این طریق گام های مؤثری در راستای ارتقای مجلات علوم پزشکی کشور برداشته است. این آیین نامه ها و قوانین در این سایت در دسترس می باشد.

پ) حمایت های مستمر فنی و ساختاری: دبیرخانه کمیسیون نشریات با ایجاد و تقویت ۱۰ کمیته تخصصی شامل کمیته های فنی، آمار، ساختار مقالات، نمایه سازی، الکترونیکی سازی، آموزش و غیره و با استفاده از تجربیات و توانمندی های ارزشمند اعضای محترم هیأت علمی به صورت منظم و مستمر اقدام به ارزیابی فنی و ساختاری تمامی مجلات متقاضی رتبه و یا دارای رتبه علمی پژوهشی نموده است و با شناسایی اشکالات و نقاط ضعف و قوت مجلات و ارسال آنها به دفتر مجله و انجام حمایت های فنی لازم گام های مؤثری در راستای ارتقای کیفیت مجلات علوم پزشکی برداشته است. همچنین اقدامات مؤثری در زمینه طراحی، برگزاری و حمایت از همایش های علمی، کارگاه ها و برنامه های آموزشی در حیطه انتشار مجلات و مقالات علوم پزشکی انجام گردیده است.

ت) حمایت هدفمند مالی: دبیرخانه کمیسیون نشریات علوم پزشکی کشور علاوه بر حمایت های مستمر فنی و ساختاری به مجلات، در طی سال های گذشته مبالغ قابل توجهی را به صورت حمایت هدفمند مالی به طور مستقیم در اختیار دانشگاه ها و مجلات علوم پزشکی کشور قرار داده است تا در راستای تشویق، ارتقای کیفیت و حمایت از مجلات نیازمند هزینه گردد.

ث) الکترونیکی شدن و نمایه‌سازی مجلات: دبیرخانه کمیسیون نشریات با ایجاد و تقویت کمیته های نمایه سازی، الکترونیکی سازی و آموزش نسبت به ارزیابی مستمر نشریات علوم پزشکی و شناسایی اشکالات و نقاط ضعف و قوت آنها اقدام نمود و با تدوین مقررات لازم، فراهم نمودن نرم افزارهای استاندارد و انجام حمایت های مالی، فنی و آموزشی گام های مؤثری در راستای ارتقای کیفیت مجلات و الکترونیکی شدن و نمایه نمودن تعداد زیادی از مجلات علوم پزشکی برداشته شد.

ج) ارزیابی مستمر و مداوم مجلات: تاکنون متناسب با شرایط و نیازهای موجود ارزیابی های متعدد و مختلفی به منظور شناسایی نقاط ضعف و قوت مجلات و ارتقای کیفیت آنها انجام می‌شود.